Κρίνος. Ένα άνθος, σύμβολο αγνότητας, συνδεδεμένο και με τη μορφή της Παναγιάς! Τι είπαν οι ποιητές για το ιερό λουλούδι; Ας συναντηθούμε με τη σκέψη τους!
Η γέννηση του κρίνου-ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Στα ερείπια του ναού της Αφροδίτης
κρίνος ανθεί με χάρη μυστική·
και το νου τονε σέρνει σα μαγνήτης
σε μια ιστορία μαγική.
—Στα πλούσια βάθη ενός ναού
δέχετ’ η Κύπρις την ιερή
λατρεία του λαού
που προσκυνάει τη δόξα της και την οργή της φρίττει·
και στο μεγάλο το ναό αντικρύ
στέκει μικρό ένα σπίτι.
Μια κόρη, μια φτωχούλα κάθεται μέσα εκεί·
και τόσον είναι ωραία και τόσο αρχοντική,
που μόλις την ιδεί ο διαβάτης,
ξαφνίζεται, ξεχάνεται μπροστά της.
Και παίρνει για ναό το σπίτι
κι εκείνη για την Αφροδίτη.
Κι έτσι σε λίγο η ταπεινή παιδούλα
—της Ομορφιάς ω παντοδυναμία!—
γεννάει μες στις καρδιές μια νέα τρεμούλα,
ξυπνάει στα όνειρα μια νέα θρησκεία.
Κι από κοντά κι από μακριά κι από τον κάθε δρόμο
και νέοι και γέροι μ’ έναν άγιο τρόμο
για της κόρης το σπίτι ξεκινούν
και πέφτουν και την προσκυνούν.
Και γονατίζουν και μπροστά
σ’ εκείνη με τρεμουλιασμένα χέρια
σκορπίζουν άνθη μοσχοβολιστά,
θυμιάματα σκορπάν και περιστέρια.
Κι η κόρη με τα ισόθεα τα κάλλη
γαλήνια μπρος στα πόδια της όλους τους βλέπει, τους γρικά,
σαν το στρωτό και σαν τ’ ακίνητο ακρογιάλι
που δέχεται τα κύματα τα ορμητικά.
Στα πλούσια βάθη του ναού
η Κύπρις μοναχή απομένει.
Την ιερή λατρεία ενός λαού
της πήρε μια θνητή, μια ξένη.
Έξω από τον έρμο και γυμνό
ναό, σαν πνεύμα ολέθριο που ξέφυγε απ’ τον Άδη,
πετιέται πιο γοργή από τον κεραυνό,
και σκοτεινότερη από το σκοτάδι.
Στο αντικρινό το σπίτι ορμάει, χτυπάει,
κι εκεί στην κόρη εμπρός τη λατρευτή
σα μανιωμένη θάλασσα ξεσπάει,
και τέτοια λόγια λέει σ’ αυτή:
«Άμυαλη, εσύ που δε μπορείς τη Μοίρα ν’ αποφύγεις,
και με πορφύρα θεϊκή φθαρτό κορμί τυλίγεις!
εσύ που μέθυσες από ομορφάδα
—ίσκιο της ομορφάδας,— ω θνητή
κάμπη, που δεν ψηφάς τη θεία λαμπράδα
και το θυμό του εκδικητή!
τ’ ανάξιο σπίτι σου στάχτη θα γένει
κι η σάρκα σου η ανθρωπινή
στην πλάση θα ξαναφανεί
μ’ άλλη θωριά, με ρίζες βαθιά στη γη δεμένη,
κι όπως εζούσες και προτού,
θα ζεις, αιώνια σκλάβα, στα φύλλα ενός φυτού!»
Φωτιά, κατακλυσμός,
σεισμός, τρομάρα, θρήνος…
στο σπίτι χαλασμός…
και μέσ’ από το χαλασμό, καθώς
απ’ τα συντρίμματα των κόσμων, στ’ άστρα εκεί,
γεννιούνται κόσμοι νέοι παρθενικοί,
έτσι γεννήθηκεν ένας ανθός,
πανεύοσμος, ολόλευκος κι υπέρλαμπρος· ο Κρίνος!
Το ουράνιο τόξο σα φανεί,
οι μαύροι αμέσως ουρανοί
χαμογελούν, ξανοίγουν,
και την οργή τους πνίγουν.
Γαλήνεψεν η Γη στο νιόφερτο μπροστά λουλούδι,
και του χαμογελά σα μάνα στο βυζασταρούδι.
Μα κοίτα! τ’ άνθος που έπλασε η καταστροφή,
από την τρικυμία πήρε τροφή,
και πήρε απ’ την ανεμοζάλη
και έσμιξεν άγρια μιαν ορμή με τα χλωρά του κάλλη.
Μα κοίτα! τ’ άνθος το παρθενικό
τ’ απείραχτο με τα χιονάτα φύλλα,
μέσα του κρύβει κάποιο μυστικό,
κι η ασπράδα του φοβίζει σα μαυρίλα.
Μέσα στον κρίνον η ψυχή της κόρης κατοικεί,
μέσα στον κρίνον η μορφή της κόρης ευωδιάζει,
κι η κόρη εκείνη έχει φωνή, φωνή προφητική,
και τέτοια λόγια βγάζει:
«Θα ’ρθεί κι εσέ το τέλος σου, θεά σκληρή, ζηλιάρα,
του ανθρώπου θα σε βρει και σε του αστενικού η κατάρα!
Κι αν είσαι Δέσποινα, είσ’ εσύ της αδικίας δουλεύτρα,
γι’ αυτό είν’ η δύναμή σου ψεύτρα
κι η αθανασία σου καπνός·
ο αγνός κι ο δίκαιος δεν πεθαίνει,
ας είναι αδύνατος και ταπεινός·
την ομορφιά μου αν έσβησες, αλλ’ η ομορφιά μου μένει!
Μια δύναμη ψηλότερη στέκεται κι είναι απ’ όλους
του κόσμου τους θεούς τους φεγγοβόλους,
μια δύναμη κι ένα όνομα έχει εκείνη,
μια είναι, και λέγεται Δικαιοσύνη!
Αμαρτωλή, ασυλλόγιστη θεά,
κι εσέ κρατεί στ’ αρπάγια της η Μοίρα, αλίμονό σου!
Τί θ’ απομείνει απ’ το λαμπρό σου φως; λίγη σκιά·
και τίποτε από το μαγικό κεστό σου.
Οι καρδούλες για να ζευγαρωθούν
και για ν’ αλλάξουν του έρωτα το αμίλητο φιλί
με δώρα πια δε θα ’ρχονται σαν πρώτα να δεηθούν
στου βωμού σου τη θεία φεγγοβολή.
Τ’ όνομά σου κανείς δε θα προφέρει
με τρόμον ιερό· κι εκείνο ακόμα
θα περάσει σαν κύμα, σαν αγέρι
θα ξεγραφτεί απ’ τον κάθε νου κι από το κάθε στόμα.
Απ’ το χρυσό ναό σου μόνο
δυο πέτρες θ’ απομείνουνε, στοχάσου!
και μες στον τόπο που έστεκε τρισάγιο τ’ άγαλμά σου
εγώ θα στήσω θρόνο!
Ένας κρίνος, θεά, θα σε θυμίζει,
ένας κρίνος τη δόξα σου θα λέει,
ένας κρίνος θα σε μοσχομυρίζει,
ένας κρίνος στον τάφο σου θα κλαίει…
Ένας κρίνος με χάρη μυστική
στα ερείπια του ναού της Αφροδίτης,
που θα σέρνει τη σκέψη σα μαγνήτης
σε μια ιστορία μαγική!»
Πηγή: Τα μάτια της ψυχής μου
Τα κρίνα του φθινόπωρου -ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Τα κρίνα του φθινόπωρου τα πιο μεθυστικά
προτού να μαραζώσουν και να σβήσουν
τους τελευταίους ανασασμούς ήρθαν γλυκά γλυκά
στα πόδια μου να τους σκορπίσουν.
Τ’ αγγελοθώρητα όνειρα των είκοσι χρονώ
το δρόμο τους αγνάντια μου κρατήσαν,
μ’ είδανε μάτια σαν το φως και σαν το ουρανό
μ’ είδανε σα να μ’ αγαπήσαν.
(Κύλα το ρέμα σου βαθύ, της Λύρας ποταμέ!)
Όνειρα, κρίνα, εκστατική ευτυχία,
ποια ψυχοπόνια υπέρτατή σας έστειλε σ’ εμέ;…
Ποια, τάχα, υπέρτατη ειρωνεία;
Πηγή: Παθητικά κρυφοφιλήματα
Σαν κρίνο-ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Ήμουν αθώο κι ανήξερο,
κι ήμουν βυζασταρούδι,
κι ήμουν λιγότερο άνθρωπος
και πιο πολύ λουλούδι.
Τώρα τα χρόνια πλάκωσαν
και πέταξαν τα μύρα…
Ιερή Σοφία,δέξου με
στου ναού σου τη θύρα,
Κι ό,τι ήμουν πρώτα ακάτεχος,
βόηθα να ξαναγίνω΄
Τώρα εσύ πάλι κάνε με
σαν παιδί και σαν κρίνο!
Πηγή: Ανθολογία Περάνθη
Ο κρίνος και η κόρη-ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΜΑΡΚΟΡΑΣ
Σ' όλη τη φύση ξένη,
ως πέτρινη μορφή,
στα χόρτα καθιστή
μία κόρη μένει.
Πως πνέει ζωής αέρι
το βλέπεις μοναχά
σαν κάποτες αργά
κινάει το χέρι.
Σα, με σβησμένη γνώση,
κατόπι τη θωρείς
μία φούχτα χλόη της γης
να ξερριζώσει.
Ενώ σε λόγγο τρέχει
απ’ άγριους λογισμούς,
που ξερριζώνει αυτούς
η αθλία παντέχει.
Σα θύμα πέφτει εκείνου
του ξένου στοχασμού
κ’ ένα κλαράκι αγνού
δροσάτου κρίνου.
Σταλάζει τ’ άνθος, κλαίει
και, πεταμένο εκεί,
με απόκρυφη φωνή
της κόρης λέει:
- Δώρο ακριβό της φύσης
μ’ είχε πανέρμη γη·
σκληρόκαρδη, γιατί
να μας χωρίσεις;
Αχ! ήμουν στο χορτάρι,
που μ’ έζωνε παντού,
αγάπη τ’ ουρανού
της γης καμάρι.
Σαν αρχινούσε αγνάντια
ο ήλιος να φανεί,
μ’ εστόλιζεν η αυγή
μ’ ωραία διαμάντια.
Μώδινε κάθε αστέρι
αγκάλιασμα σεμνό,
φιλιά το κρύο νερό,
φιλιά τ’ αέρι.
Για τέτοια καλοσύνη
γενότουν ευωδιά
στα φύλλα μου η χαρά
κ’ η ευγνωμοσύνη.
Και τώρα; ως κιτρινίσουν
τ’ άσπρα μου φύλλα εδώ,
τι πλέον ακαρτερώ;
Να με πατήσουν.
Σαν έπαψε η θλιμμένη
γλυκύτατη λαλιά,
στον κρίνο η κορασιά
γυρνάει και κρένει:
- Εσύ που δάκρυα στάζεις
και απόχτησες φωνή,
βαρυόμοιρο κλαρί,
πόσο μου μοιάζεις!
Ήμουν κ’ εγώ μία μέρα
ο κρίνος του χωριού·
δεν άπλωνα το νου
σ' άλλον αέρα.
Κοράλλα σαν τον άμμο
φορούσα στο λαιμό,
πριν έβγω σε χορό,
πριν πάω σε γάμο.
Τα μάτια και τα μαύρα
μαλλιά της κεφαλής
μου εφίλειε πάντα ευχής
και αγάπης αύρα.
Γιατί να τα φιλήσει
κ’ εκείνος, που μεμιάς
τα φύλλα της καρδιάς
μώχει μαυρίσει;
Αχ! τώρα τ’ όνομά μου
ποδοπατούν πολλοί,
στη λάμψη εδώ κ’ εκεί
συρμένο χάμου.
Να τους ακούσω ακόμα;
σκληρή καταλαλιά
δεν αντηχάει βαθυά
στο μαύρο χώμα.
Τη θάψαν. Ένας θρήνος
δεν έτυχε να βγει·
μόνον ευρέθη εκεί
του λόγγου ο κρίνος.
Μη κάποιου αγγέλου χέρι
τον πεις της ορφανής;
Μην ένας ποιητής;
Και ποιος το ξέρει!
Πηγή: https://stixoi.info
Κρίνος και ψυχή- ΙΩΑΝΝΗΣ ΓΡΥΠΑΡΗΣ
ΨΥΧΗ φρουμάζει, κόκκινη ψυχή σαν αιμοστάτης!
στρώμα ζητάει του ύπνου της τη μυροφόρ’ αγκάλη
κρίνου, που περιλάμπιζε με τ'αναφτέριασμά της,
κρίνου πόχει γι’ αυτήν κλειστά τανέσυρτά του κάλλη.
Τέτοιος και μες στη σιγαλιά της νύχτας της δροσάτης
σε Σε πετάει ολόψυχος κι ο λογισμός μου πάλι .
μη σου ταράζει τα όνειρα; κ’ ίσως θαρρείς ο μπάτης
πώς σου χαϊδεύει ανάλαφρα τ’ ωραίο σου το κεφάλι;
Θα σ’ ανανιώσει η φλόγα του στο πιο γλυκό σου βύθος
που η μαγιωμένη ξάπλωσε βραδιά στο αγνό σου στήθος
κάτω απ’ τα πεύκα τα παλιά ή κάπου σ’ έρμο βράχο.
Κι αν κάτι μάθεις γύρω σου θερμά να φτερουγίζει,
Με ουδ’ όσον ήχο θ' άκουες σαν ξένο αυτί βουίζει−
θα πεις το χέρι φέρνοντας στο μέτωπο: «Τι νά'χω;»
Πηγή: Ι. Γρυπάρης, Σκαραβαίοι και Τερρακότες
(Με της σιωπής τα κρίνα...)-ΜΑΡΙΑ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ
Με της σιωπής τα κρίνα που λυγούνε
μέσα στα νικημένα μου τα χέρια
με τις σκέψεις που μάταια κυνηγούνε
η μια την άλλη πέρα από τ’ αστέρια,
Με τα μάτια που κάτι νοσταλγούνε,
κάτι που μου είναι αγνοημένο πλέρια,
σα να μη βλέπουν, σα να μην αλγούνε,
εξαϋλωμένα μάτια, μάτια αιθέρια,
Στέκω οραματισμένη και πιστεύω.
Δεν ξέρω τι πιστεύω. Ξεφυλλίζω
τα ποιήματά σου κι όλο μεσιτεύω.
Στη σκέψη σου και στη βουλή του απείρου.
Κι όπως ποτέ τα μάτια δε σφαλίζω
ξέρω πως πια δεν είναι απάτη ονείρου.
Πηγή: Ενότητα: Αφιέρωση, Οι τρίλλιες που σβήνουν
Αφρόκρινα -ΦΩΤΗΣ ΑΓΓΟΥΛΕΣ
Το Εριντάν ορθόπλωρον
όργωνε το γαλάζιο κάμπο
τον ανθισμένο αφρόκρινα
κι αν ήταν το ταξίδι μας,
ταξίδι σκλάβων ή όχι,
δε μ’ ένοιαζε, δεν το 'κρινα.
Στην πλώρη στέκουμουν ορθός
και κοίταζα το τέρμα
τη δύση που ήταν κόκκινη
σα να τη βάψαν μ’ αίμα
κι αν ήταν το αίμα της ζωής
που τη μαχαίρωναν ανθρώποι,
την ώρα αυτή δεν το `κρινα
τι `ταν για μας σκληρή η ζωή
και ξένοι γύρω οι τόποι
και το Εριντάν ορθόπλωρον
όργωνε το γαλάζιο κάμπο
τον ανθισμένο αφρόκρινα.
Πηγή: https://stixoi.info/
Άσπρε μου κρίνε- ΓΙΩΡΓΟΣ Ν.ΚΑΝΑΚΗΣ
Μαλλιά ριγμένα
στους ώμους πίσω,
φρύδια γραμμένα,
κορμί φιδίσιο.
Φλογάτα χείλη,
ματιά αετίσια,
του Μάη ανθύλλι,
π’ευωδιά περίσσια.
Πλάι μου μείνε,
ροδόδροσιά μου,
μάτια γλαρά μου
άσπρε μου κρίνε,
του νότου αστέρι,
δώσ’ μου το χέρι.
Πηγή: γυναίκες- Σονέτα, Αροθυμία,2019
Ο ξένος (θυμήσου τα κρίνα) -ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ
Μια παλιά γέφυρα
το ποτήρι ραγίζει
ψάχνοντας μια διέξοδο
αλλά κοίτα τα κρίνα, κοίτα τα κρίνα
το φεγγάρι μας βλέπει
-χλωμό, ψυχρό φεγγάρι-
να κόβουμε τις φλέβες μας
Πηγή: https://stixoi.info/
Κρίνα της Παναγιάς-ΣΟΦΙΑ ΑΓΡΑΠΙΔΗ
Με πλοηγό το μυστήριο
της ατίθασης βλάστησης,
ακολουθώ την πορεία
που ευωδιάζει κάθε πρωινό.
Στο χρυσαφί του καμβά
δαντελένια λευκά μαντήλια.
Ομορφόστηθης νύφης μπούστο,
οι αγέρωχοι λαμπεροί αμμόλοφοι.
Μυρωδιές πελαγίσιας αλμύρας
πνιγμένες στη μέθη,
από το νέκταρ
που αναβλύζουν τα θαλασσόκρινα.
Ζωγραφισμένα ασβεστωμένα καλντερίμια
της ακροθαλασσιάς οι δρόμοι
και τα μελτέμια θυμίζουν Αύγουστο.
Αχόρταγο το βλέμμα αιωρείται,
εκεί που τ' άσπρο των ανθών
ανταμώνει τον αφρό των κυμάτων.
Τι κάλλος! τραγουδούν τα γλαροπούλια.
Κρίνα της Παναγιάς
που ευαγγελίζονται το λυτρωμό σου
Ελλάδα μου!!
Πηγή: " Ανατολή ψυχής"
Άσπρο κρίνο-ΝΙΤΣΑ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ
Μέσα στον κήπο δες φαντάζει
με ακριβό ποτήρι μοιάζει!
Που πίνουν απ'τα χείλη του
το νέκταρ οι αγγέλοι
οι μέλισσες κι οι πεταλούδες μέλι!
Πηγή: "λουλουδάκια ροζ λιλά κι όλη η γη μοσχοβαλά"
Μείνε όπως είσαι-ΦΑΝΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ
Μείνε όπως είσαι, μικρή μου
ένας κρίνος που μοσχομυρίζει
κι απλώνει τ’ άρωμά του
μες στη βρομιά της πόλης
ένα αγριολούλουδο που μαραίνεται
στο πρώτο ανθρώπινο άγγιγμα
ένα ρόδο του Μαγιού
που ρίχνει τα πέταλά του
όταν οι άλλοι το πληγώνουν.
Μείνε όπως είσαι
αθώα, αγνή, ένα παιδί
για πάντα.
Αφιερώνεται
στη μνήμη
του πατέρα μου
Πηγή: Επιλογές ,1986
Του κοριτσιού τα κρίνα (Λιθουανικό λαϊκό τραγούδι)
Σπέρνει και βοτανίζει
αμίλητη παρθένα.
Και κει που βοτανίζει
φτάνουνε τρεις λεβέντες
σ’αλόγατα καβάλα:
«Ώρα καλή σου ωραία,
Τα κρίνα σου ο Θεός μας
να δώσει να προκόψουν.»
«Μα πώς και σταματάτε;
μήπως και γι’αρρεβώνα;»
Κι ο πρώτος δώρο σάλι
της δίνει από μετάξι.
Κι ο άλλος δώρο δίνει
χρυσό δαχτυλιδάκι.
Κι ο πι’ όμορφος ο τρόπος
«Αγάπη μου!» της λέει
μόνο,και την κοιτάζει.
Μετάφραση: Ρίτα Μπούμη-Παππά
Πηγή: Νέα παγκόσμια ποιητική ανθολογία Ρίτας Μπούμη-Νίκου Παππά, Διόσκουροι
Έρευνα-επιμέλεια αφιερώματος: Αγγελική Καραπάνου
