Βιολέτα ή μενεξές ή ίο. Λουλούδι της μελαγχολίας και του πένθους,αλλά κι ασύλληπτης ομορφιάς. Χρωμάτισε με την ξεχωριστή του ύπαρξη πολλά θαυμάσια ποιήματα!
Βιολέτα-ΚΩΣΤΗΣ ΠΑΛΑΜΑΣ
Η κόρη που τραγούδησα όταν ήμουν
αγόρι δεκοχτώ χρονών. Ανθούσε
τ’ αγιόκλημα στον κήπο της, η χάρη
των άκακων πουλιών γραμμένη απάνου
στ’ ανάστημά της.
Την έφαγες, αγιούπα της αρρώστιας!
Πέθανε ψες· της κάμανε το ξόδι,
μα της νιότης η φλόγα ήτανε στάχτη,
και πριν πεθάνει· στάχτη κι η ομορφιά της,
και το χρυσάφι
που τα ’κανε κορόνα τα μαλλιά της.
Τ’ όνομά της Βιολέτα. Δε μιλούσε·
γελούσε· ήταν κελάηδισμα το γέλιο.
Τ’ αγιόκλημα της το ’πλεξα τραγούδι
και της το πήγα,
δεκοχτώ χρόνων άγουρος. Και τώρα
που γύρω μου όλα της ζωής κι εμένα
σταχτιά γερνάν, απ’ τη φωτιά της νιότης
ίσαμε τα μαλλιά μου που γυαλίζαν
καθώς απάνου
στ’ αλώνι η μαυρογάλανη σταφίδα,—
αφήστε με στο μνήμα της γυναίκας
που τη γλυκοτραγούδησα όταν ήμουν
αγόρι δεκοχτώ χρονώ, να στήσω
το μοιρολόι.
Αφήστε με να ξανατραγουδήσω
στο μνήμα της απάνου το τραγούδι
που το ’πλεξε η καρδιά μου για του κήπου
τ’ αγιόκλημα μαζί και για την κόρη,
τα δυο λουλούδια.
Θα βάλω μέσα στο παλιό τραγούδι
τ’ ανοιξιάτικο κάποιους βουβούς πόνους,
στερνούς, χινοπωριάτικους· γερμένα
λυπητερά μελιτζανιά ζουμπούλια
δετά στα ρόδα.
Όμοια οι μοιρολογήτρες καλεσμένες
το λείψανο να κλάψουν, ανταμώνουν
με το θρήνο του πεθαμένου κλάμα
που για νεκρούς δικούς τους ακριβούς τους
ξάφνου αναβρύζει.
Πηγή: Οι καημοί της λιμνοθάλασσας
Αγριοβιολέττα- ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ
Μικρή βιολέττα ριζωμένη
Σ'ένα παντέρημο βουνό
Δίχως δροσιά και χάρη μένει
Σα χορταράκι ταπεινό.
Μα όταν στης νύχτας την αγκάλη
Τ'άλλα άνθη γέρνουνε δειλά,
Ξυπνάει αυτή γεμάτη κάλλη
Κι αρχίζει να μοσκοβολά.
Έτσι κι ο πόνος ο δικός μου
Από τον ήλιο,από το φως,
Από τα μάτια όλου του κόσμου
Μένει στα στήθη μου κρυφός.
Και μόνο,μόνο σα νυχτώσει,
Ξυπνώντας μέσα στην καρδιά
Σκορπά για σένα αγάπη τόση
Όσ' η βιολέττα μυρωδιά.
Πηγή: Αμάραντα
Όλο βιολέτες στόλισα-ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΛΑΠΑΘΙΩΤΗΣ
Όλο βιολέτες στόλισα
ένα μικρό πανέρι
και το 'δωσα σ'ένα μικρό
πουλάκι να σ'το φέρει.
Μα το πουλάκι το 'ριξε
στης θάλασσας τα βάθη...
Χαθήκαν οι βιολέτες μου
και το πανέρι εχάθη!
Στην πρώτη αυγή στων λουλουδιών
τους ίσκιους τους αδύτους
είχα και την αγάπη μου
-και χάθηκε μαζί τους.
Πηγή: Ναπολέων Λαπαθιώτης,Εκδόσεις Ζήτρος,2001
Η βιολέτα- ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ
Τακ τακ
βήμα νεανικό
ντουκ ντουκ
βήμα γεροντικό
στο καφενείο μπαίνει
ο κύριος Ερμής
με τα δέκα μπαστούνια του
και παραγγέλνει:
—Έντεκα καφέδες
έναν για τον εαυτό του
έναν για κάθε μπαστούνι του
κοντή βιολέτα
που είναι η ζωή…
κι εγώ που ’χα σκοπό
να γύριζα να γύριζα
ολόκληρη Παράδεισο!
Πηγή: Χρονοτραύματα
Βιολέτες του χειμώνα-ΒΑΛΙΑ ΓΚΕΝΤΣΟΥ
Στο πένθος φωλιάζει ένας έρωτας σκοτεινός.
Σαν αιμάτινη κηλίδα πάνω στο χιόνι,
βάφεται μόνη της σε πιο σκουροκόκκινες αποχρώσεις,
επικαλύπτουσα το προφανές.
Και ματαιώνοντας το τραύμα.
Πριν, ήταν όλα.
Μετά, το τίποτα.
Και ξαφνικά, ξανά όλα.
Αλλιώς.
Πηγή: Ο δρόμος άνοιγε στο τέλος, Θεμέλιο, 2017
Η βιολέττα
(υπό Μαρίκας Κ.Φιλιππίδου)
Φτωχή βιολέττα μια φορά
Όνειρο είχε κάνει,
Στου βασιλιά του έμμορφου
Τα στήθη να πεθάνει
Που διάβαινε τριγύρω της
Περήφανος στα δάση,
Την πλήξη του,στον ίσκιο της
Λιγάκι να ξεχάσει
Για να σταθούν επάνω της
Τ'αγαπημένα μάτια
Τα δακτυλάκια τα λευκά
Π'άστραφταν στα διαμάντια,
Μ'ένα θλιμμένο στεναγμό,
Δροσάτο εσκορπούσε,
Κρυφής αγάπης άρωμα,
Μα δεν εσταματούσε.
Σιμά της ο αχάριστος
αδιάφορος περνάει,
Αχ!τη ματιά του τ'άσχημο
Λουλούδι δεν τραβάει.
Μ'αχτίδα λύπης σπλαχνικά
Αντί να σαβανώσει,
Του λουλουδιού τη δύστυχη
Ψυχή που'χε πληγώσει
Το πάτησε ο άκαρδος
Ο βασιλιάς του κάλλους
Με το σκληρό το πόδι του
Που'χε πατήσει κι άλλους
Ανθούς χλωμούς,το άκακο
Κι εκεί που ξεψυχούσε
Με ευωδιές τον έλουζε
Και τον γλυκοφιλούσε.
Χωρίς καθόλου να στραφεί,
Χωρίς καν να νιώσει
Έφυγεν ο απάνθρωπος
Που το'χε θανατώσει.
Πηγή:Νέα ελληνική ανθολογία,Βιβλιοπωλείο Μιχαήλ Σαλίβερου,1927
Οι βιολέτες -ΓΕΩΡΓΙΑ ΧΡ.ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Στη σύναξη πήγα
Στην άκρη του δρόμου
Μωβένιο κι ολόλευκο
σκούρο,ανοιχτό
Ηλιαχτίδες φωτίζουν
λευκορόδινο ανθό
Υφάντρες καλές
Οι αποχρώσεις τρελαίνουν...
Πινελιές,νυφικό!
Πηγή: Ματιές,ποίηση,Αγκίστρι 1998
Οι βιολέτες -ΓΕΩΡΓΙΑ ΧΡ.ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Παίζουν οι αποχρώσεις τους
στον πρωινό ήλιο
Το κύμα γεμίζει φιλιά τ'άπειρα
μικρά-μικρά βοτσαλάκια
Οι μαργαρίτες χαμογελούν
στην καινούρια μέρα...
Πηγή: Ματιές,ποίηση,Αγκίστρι 1998
Οι βιολέτες -ΓΕΩΡΓΙΑ ΧΡ.ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ
Οι βιολέτες μ'άγγιξαν
στο μονοπάτι
Κούνησαν με συγκατάβαση
το κεφάλι τους
Το κύμα έπνιξε
το λυγμό μου
καθώς το λάθος
τη ζωή μου
Πηγή: Ματιές,ποίηση,Αγκίστρι 1998
Βιολέτα του Γιονάρη (Παραδοσιακό)
Bιολέτα του Γιονάρη, βιολέτα του Γιονάρη
βιολέτα του Γιονάρη, βιολέτα μ’ ανοιχτή.
Στον ίσκιο σ’ από κάτω, στον ίσκιο σ’ από κάτω
στον ίσκιο σ’ από κάτω, ποιος θ’ αποκοιμηθεί
τριαλαλαλαλαλα, ποιος θ’ αποκοιμηθεί.
Bιολέτα μ’ ανθισμένη με φύλλα πράσινα
πού φεύγεις και μ’ αφήνεις μέσα στα βάσανα.
Πηγή: stixoi/info
αφιέρωση-ΜΑΤΣΗ ΧΑΤΖΗΛΑΖΑΡΟΥ
[Έρως μελαχρινός]
Πόσοι χώροι και χρόνια
με αντικείμενα
με ορέξεις
και με δάση με άγριες βιολέτες
εσύ αγγίζεις με τη ζωγραφική τα όρια
που χρωματίζεις τα πράματα και τα ονόματά τους
και τους σπαραγμούς τους μια αχτίδα
είναι η ριπή τής ορμής σου με τον ρυθμό και τον
σφυγμό και τη βραχνή φωνή του έρωτα που κρατιέται
κάποτε ψηλά και κάποτε χαμηλά πάνω σε γκάμες έξω
από κάθε γραμμή είμαι πάντα μαζί σου.
Πηγή: Τα λόγια έχουν κρόσσια, 1954
Απόγνωση-ΑΝΘΟΣ ΦΙΛΗΤΑΣ
Έξαρση ανεπιφύλακτη!
Νοθευμένη προσμονή!
Στα φιλημένα μάτια σου
πρόωρα μαδήσαν οι βιολέτες
κι η περιφρόνηση έγραψε
με χρώμα γκρι-λιλά
τις ζωγραφιές
που η όραση δεν πρόσεξε σαν αγαπούσε!
Ταμένοι στη σιωπή!
Λάφυρα της σιωπής!
Οι σκέψεις ερωτεύτηκαν
την ανθισμένη θάλασσα δειλά!
Τα πρώτα φώτα της αυγής
άγκυρες του φωτός εν μεσαυγούστῳ.
Χωρίς καμιά ελπίδα στο παρόν!
Χωρίς καμιά φροντίδα για το μέλλον.
Αδιάφοροι προσκυνητές της Ματαιότητας.
Οι προβολείς του ήλιου μας τύφλωσαν.
Τ’ άνθη μας στερήσαν τ’ άρωμά τους.
Τα πάντα γάβγιζαν στο διάβα μας.
Κι από παντού πύρινες φλόγες οι φωνές!
Καταραμένοι! Καταραμένοι!
Η αδελφή μου η Σοφία επιμένει να της γράψω.
Πώς; Με ποια χέρια; Με ποιον εαυτόν;
Μούχλιασε και το τελευταίο χαρτί
του ημερολογίου!
Πηγή:https://www.translatum.gr
Ερημιά-ΜΑΡΚΟΣ ΜΕΣΚΟΣ
Μπορούσε ο κήπος τούτος να ’χε λουλούδια
και τριαντάφυλλα και βιολέτες και γαρούφαλα νυφιάτικα
και ηλιοτρόπια στη γωνιά.
Πίσω από τον φράχτη τώρα περνούν
βιαστικά ανθρώπινα κεφάλια ή πετάγματα πουλιών —
ο μόνος τρόπος που ’μεινε να ξεχωρίζεις
δρόμους ή φρυγμένους ποταμούς ή κήπους μ’ αγριολούλουδα.
Πηγή:Μαυροβούνι, 1963
Μη με ψάχνεις-ΣΟΦΙΑ ΣΤΡΕΖΟΥ
Μη με ψάχνεις...
Ακόμα βαδίζω σ’ ευτυχισμένες στιγμές
στη διάνυση
από το χθες ως το σήμερα,
χάθηκα
όταν στους μύθους αφέθηκα,
χωρίς απόσταση
από την ιστορία
που χαρτογραφούσε
σημάδια τοπογραφικά
σε μιαν άνοιξη που έλαμπε
από χρώματα και βεγγαλικά Αναστάσιμα.
Δεν είπα τίποτα
κι όμως χώρεσα
σε μια μικρή ιστορία
με ανθισμένες βιολέτες
ύστερα το κενό...
Κι εγώ που τόσο αγάπαγα τις πτήσεις
δείγματα ανέμου
στα χέρια κουβάλαγα
για να σου φέρω
κι ένα καλοκαίρι αληθινό
με στάχυα στα χέρια
κι ανθισμένα γεράνια στις γλάστρες.
Θα με θυμηθείς ίσως αύριο
την ώρα που χρώματα θα μαζεύεις
για να ζωγραφίσεις σκιές
σε δωμάτια σκοτεινά
κι εφήμερα διήμερα
στα ταξίδια της θλίψης
... στα μάτια σου.
Πηγή: Ψυχής αγγίγματα, 2010,ιδιωτική έκδοση
Γεια σου κύριε μενεξέ-ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ
Δύο συ και τρία γω
πράσινο πεντόβολο
μπαίνω μέσα στον μπαξέ
γεια σου κύριε μενεξέ.
Σιντριβάνι και νερό
και χαμένο μου όνειρο.
Τζίντζιρας τζιντζίρισε
το ροδάνι γύρισε.
Χοπ αν κάνω δεξιά
πέφτω πάνω στη ροδιά.
Χοπ αν κάνω αριστερά
πάνω στη βατομουριά.
Το `να χέρι μου κρατεί
μέλισσα θεόρατη
τ’ άλλο στον αέρα πιάνει
πεταλούδα που δαγκάνει
Πηγή: Ο ήλιος ο ηλιάτορας
Οι μενεξέδες-ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΑΡΑΝΤΑΡΗΣ
Τα φώτα σαν πουκάμισα
Ντύνουν τα σώματα
Εκείνων των ανθρώπων
Που αγαπήσαμε
Και που αφήσαμε
Ή μας αφήκαν
Χωρίς χαιρετισμό
Ποτέ δεν καρτερούσαμε
Τέτοιο θέαμα
Δεν προέβλεπαν
Τα μάτια μας
Τόσους κρίνους
Ήταν γραφτό να χάσουμε τον ύπνο
Χωρίς διαμαρτυρία
Μέσα στους μενεξέδες να σκορπίσουμε
Και να ξαναβρεθούμε.
Πηγή: Βικιθήκη
H γαζία και ο μενεξές ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΟΣΙΝΗΣ
Eίπ’ η γαζία, ψηλή και χρύσανθη,
στο μενεξέ τον ταπεινό:
― Kάτω από μένα όποιος διαβαίνει
κι απάνωθέ του μ’ ανασαίνει
κοιτάζει προς τον ουρανό.
Kι ο μενεξές είπε: ― Στης μάνας μου
τα στήθη κρύβω με στοργή
την ευωδιά μου και την όψη,
κι όποιος θελήσει να με κόψει
γέρνει γονατιστός στη γη.
Πηγή:Γεώργιος Δροσίνης, Παιδικά παραμύθια, Eκδότης Iωάν. N. Σιδέρης, χ.χ.,http://www.snhell.gr/kids/)
Μαραίνεται-ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΥΩΤΑΚΗΣ
Ο ασημένιος ήλιος με χαρωπές αχτίδες
το κάθε τι, τον ουρανό, όλη τη γη στολίζει,
και χύνει, λες, η θάλασσα αδιάκοπες ελπίδες
όταν πλατύ το γέλιο της τ' αστραφτερό σκορπίζει.
Στο χέρι πήρ' η Άνοιξη αέρινα πινέλα
και με το λαμπροπράσινο της Φύσης τ' ώριο χρώμα
έντυσε κάμπους και βουνά. Και της ζωής η τρέλα
άνοιξε κάθε λούλουδου το μυρωμένο στόμα.
Παντού ξεχείλισ' η χαρά. Απ' όλα τα λουλούδια
μόνον ο δόλιος μενεξές μένει στη γη θλιμμένα,
αδιάφορος στα θεϊκά κάθε πουλιού τραγούδια.
Μαραίνεται ο δύστυχος, μαράθηκ' οιμένα.
Πηγή:Εφηβικοί Στίχοι (1913-1916)
Του μαγαζιού-ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ
Τα τύλιξε προσεκτικά, με τάξι
σε πράσινο πολύτιμο μετάξι.
Από ρουμπίνια ρόδα, από μαργαριτάρια κρίνοι,
από αμεθύστους μενεξέδες. Ως αυτός τα κρίνει,
τα θέλησε, τα βλέπει ωραία• όχι όπως στην φύσι
τα είδεν ή τα σπούδασε. Μες στο ταμείον θα τ'αφίσει,
δείγμα της τολμηρής δουλειάς του και ικανής.
Στο μαγαζί σαν μπει αγοραστής κανείς
βγάζει απ' τες θήκες άλλα και πουλεί -- περίφημα στολίδια --
βραχιόλια, αλυσίδες, περιδέραια, και δαχτυλίδια.
(1913)
Πηγή: Τα Αναγνωρισμένα.(1897-1933)
Οι βιολέττες-ΤΖΟΥΖΕΠΕ ΛΙΠΑΡΙΝΙ
Στα πατρικά μου περιβόλια όταν έμενα και ήταν ακόμα
ο αγνός μου κόρφος ανίδεος σε πίκρες κ' έχτρες αγάπης,
κείθε απ' το φράχτη συχνά μια γυναίκα περνούσε. Γυρνώντας,
ήταν χλωμότερη,και είχε σα βιόλας χρώμα στα μάτια.
Στα ματοκλάδια από κάτω φαινόντανε στοίβα οι βιολέττες
Γι'αυτό τη ρώτησα: "Πώς κάθε βράδυ έτσι γυρνάς;"
Γέλασε΄ και είπε: "Κ'εσύ το γλυκό μυστήριο θα μάθεις.
Τώρα ένα ξέρε: δεν είναι πιο γλυκό πράγμα στον κόσμο"
Κ'έφυγε χαμογελώντας. Κ'εγώ στην πηγή κοιταζόμουν,
πες κάθε μέρα,να ιδώ πότε οι βιολέττες θα βγούνε.
Μετάφραση: Νικόλαος Ποριώτης
Πηγή:Νέα Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία Ρίτας Μπούμη-Νίκου Παππά,Διόσκουροι
Έρευνα-Επιμέλεια αφιερώματος: Αγγελική Καραπάνου
Η αναδημοσίευση του περιεχομένου του παρόντος διαδικτυακού ιστότοπου ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ επιτρέπεται ΜΟΝΟ με την παράθεση πηγής και ενεργού συνδέσμου (link).
