Σήμερα στο Έννεπε Μούσα υποδέχομαι τη Νένα Βενετσάνου. Η μοναδική συνθέτις κι ερμηνεύτρια για δέκα Τετάρτες από 22 Ιανουαρίου ως τις 26 Μαρτίου παρουσιάζει στο Τρένο στο Ρουφ τη νέα της μουσική παράσταση. Οι "Σκληρές βιολέτες" είναι ένα αφιέρωμα στην ποίηση Ελληνίδων και γερμανόφωνων ποιητριών που έζησαν στη σκιά του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου. Οι πληγές κι η ελπίδα στην ψυχή τους θέριεψαν τη φωνή τους και τους ώθησε να γράψουν σπουδαία ποιήματα. Καιρός όμως ν' αφήσουμε την κυρία Βενετσάνου να μας μιλήσει γι' αυτή την τόσο ξεχωριστή παράσταση!
-Κυρία Βενετσάνου, σας καλωσορίζω στο Έννεπε Μούσα. Είναι μεγάλη χαρά και τιμή να μιλώ μαζί σας. Αυτή την εποχή το αθηναϊκό κοινό έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει τη μουσική σας παράσταση «Σκληρές βιολέτες» που παρουσιάζεται στο Τρένο στο Ρουφ. Τι νοηματοδοτεί ο τίτλος ;
Αναφέρομαι συμβολικά στην πνευματική αντίσταση του ανθρώπου, που δημιουργεί ποίηση σε δύσκολες περιόδους, στην πνευματική δύναμη που ξεπηδά από μέσα του, στον Οίστρο που μετατρέπει το ψυχικό χάος σε δημιουργία για να αντιμετωπίσει μια καταστροφή, όπως π.χ. ο πόλεμος. Οι άνθρωποι έχουμε φαντασία και λόγο, που μας προστατεύει από τη δυσκολία της επιβίωσης. Η Τέχνη βοηθά, γιατί είναι μια ειρηνική δύναμη, που μπορεί και ακυρώνει το σκεπτικό που σε κάνει να καταρρέεις. Έτσι έγινε και στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, γεννήθηκαν νέες φόρμες ,άλλος τρόπος έκφρασης κλπ που νίκησαν τις σκοτεινές δυνάμεις που πηγάζουν από την αναλγησία, τη σκληρότητα και την ασυδοσία. Οι Σκληρές Βιολέτες είναι συμβολικά για μένα οι ποιητές που δεν γίνονται καθάρματα και δεν χάνουν την ανθρωπιά τους.
- Δεν είναι η πρώτη φορά που ασχολείστε με μελοποίηση ποιητριών της ελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Πιστεύετε πως η γυναικεία ποίηση έχει ιδιαίτερα γνωρίσματα στην έκφραση και τη θεματολογία;
Εξακολουθώ να το πιστεύω και σήμερα. Είναι εξειδικευμένη πλέον η έρευνα που πρέπει να γίνει , (μπορεί και να έχει γίνει, αλλά εγώ δεν τη γνωρίζω), μακάρι να φανούν αυτά τα ιδιαίτερα γνωρίσματα αργότερα. Ειδικά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο , φάνηκαν ξεκάθαρα στις δικές μας γενιές, ’70- ’80, αυτές οι διαφορές έκφρασης ανάμεσα στα φύλα στον χώρο της λογοτεχνίας. Είναι ακραίος ο διαχωρισμός των φύλων στον πόλεμο και θα ήθελα να γνωρίζω περισσότερα για την Ποίηση των Γυναικών, η οποία και σε κάθε χώρα διαφέρει. Δυστυχώς ακόμα και στην Ευρώπη, που καμαρώνει για τα επιτεύγματά της σε θέματα Ισότητας, οι ποιήτριες δεν έχουν ίση μεταχείριση. Να και για ποιο λόγο πρέπει να δυναμώσει η έρευνα και να δοθούν κονδύλια για τις γυναικείες σπουδές. Όταν έψαχνα στο διαδίκτυο για την περίφημη «Λογοτεχνία των Ερειπίων», υπήρχαν κοινές αναφορές, μόνο για άνδρες ποιητές, τα στοιχεία για τις γυναίκες τα βρήκα σκόρπια και μεμονωμένα, ψάχνοντάς τες με τα ονόματά τους, δεν υπήρχε ομάδα με συγκρινόμενα στοιχεία γραφής. Είμαι σίγουρη ότι υπάρχουν μελέτες , αλλά….πού; Στα πατάρια με τα σκονισμένα ντοκτορά;
-Οι «Σκληρές βιολέτες» είναι ένας κύκλος από μελοποιήσεις σας στο έργο γερμανόφωνων κι Ελληνίδων ποιητριών. Τι συνδέει αυτές τις γυναίκες ώστε να μπορούν να «συνυπάρξουν» στο ταξίδι αυτό;
Ο άξονάς μου στις Σκληρές Βιολέτες είναι ο πόλεμος, η σιωπή και η μνήμη. Τις Γερμανόφωνες δεν τις γνώριζα, οι μεταφράσεις της Ιωάννας Αβραμίδου μου κίνησαν το ενδιαφέρον και έτσι άρχισα να ψάχνω την Εποχή, όπως τη δείχνουν οι ποιήτριες αυτές μέσα στα ποιήματά τους. Όπως συμβαίνει πάντα οι ποιήτριες είναι λιγότερες από τους ποιητές, έτσι σιγά -σιγά , άρχισα να τις διαβάζω και αποφάσισα να παρουσιάσω ένα παλίμψηστο ονομάτων, μια και το έργο τους είναι τεράστιο. Πιστεύω ότι έχω κάνει καλή επιλογή. Οι Ελληνίδες κινούνται αλλιώς και είναι λιγότερες. Αυτό όμως που τις συνδέει είναι η ένδεια, η μοναξιά αλλά και το φως της ζωής, μιας και επέζησαν. Η Λογοτεχνία των Ερειπίων στη Γερμανία, όπως και η Ποίηση της Ήττας στην Ελλάδα δεν κράτησε πολύ, 5-6 χρόνια, από το 1945, το τέλος δηλαδή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μέχρι τις αρχές του ΄50, τόσο όσο να δουν τι θα κάνουν, να βρουν μια δουλειά για να επιβιώσουν. Μετά ο κάθε ένας πήρε τον δρόμο του…. η κάθε μια πήρε το δρόμο της. Είχαν έρθει από διαφορετικά κράτη, τα οποία ισοπεδώθηκαν μετά τον πόλεμο και όταν μπόρεσαν να στεριώσουν κάπου, αφοσιώθηκαν στην Ποίηση και στη Φιλοσοφία. Κάθε μία από αυτές έχει μια μυθιστορηματική ζωή, μεγάλη μόρφωση, διώξεις γι’ αυτό που ήταν ή για ό,τι πίστευαν, κατέληξαν απάτριδες , εξόριστες και πολλές από αυτές ανέστιες, που είναι ν’ απορείς πού βρήκαν το χρόνο να δημιουργήσουν τόσο σημαντικά έργα.
- Τι σας συγκινεί περισσότερο στη γραφή τους;
Με συγκινεί ο Λυρισμός τους και ότι δεν έχουν τίποτα αντρειωμένο ή υπερφίαλο, είναι σοβαρές και λιτές. Ανήκουν όλες τους στην αβανγκάρντ της ποίησης. Κατηγορήθηκαν και εκδιώχθηκαν οι περισσότερες από τους Ναζί με τη δικαιολογία ότι υπηρετούσαν μία «ανύπαρκτη τέχνη», μετά εντάχθηκαν στην προσπάθεια κάθαρσης της Γερμανικής γλώσσας από τους Ναζί. Οι δικές μας έζησαν άλλες καταστάσεις, λόγω εμφυλίου κάποιες εκδιώχθηκαν ως αντιστασιακές και πέρασαν από όλες τις εξορίες της επικράτειας, άλλες αγωνίστηκαν να ζήσουν τις οικογένειές τους, άλλες σιώπησαν μέχρι που έσπασαν τη σιωπή τους. Καμιά δεν ξέχασε, όλες ανασυντάχθηκαν και άφησαν έργο που πρέπει να γνωρίσουν όχι μόνο οι νέοι , αλλά και οι συνομήλικοί μου. Ωραίες και χρήσιμες οι αναλύσεις και θα ακουστούν πολλά για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο φέτος που γιορτάζουμε τα 80 χρόνια από το τέλος του, θεωρώ όμως πως η πνευματική προσφορά των επιζωσών Γυναικών δημιουργών είναι ένα άγνωστο και κλειστό κεφάλαιο της Ευρωπαϊκής μας ιστορίας , το οποίο και πρέπει να ανοίξει.
- Ποια οράματά τους παραμένουν διαχρονικά;
Έχουν ένα και μοναδικό όραμα, να ζήσουν και να γράψουν. Αυτό τις κρατάει ζωντανές. Πρέπει να τις δούμε ως φρουρούς μας , ως αγγέλους μας, που γράφουν για το μέλλον μας.
- Τι αισθάνεσθε όταν ερμηνεύετε αυτά τα μελοποιημένα ποιήματα; Υπάρχουν κάποια που ξεχωρίζετε σε επίπεδο τραγουδιστικό;
Με τα τραγούδια αυτά αισθάνομαι ότι πετυχαίνω κάτι υψηλό και συνθετικά και ερμηνευτικά και ότι το κοινό το θέλει αυτό από εμένα. Το κοινό πάντα ξέρει να σέβεται και τη Λαϊκή Μούσα, ξέρει και τι εστί κλασικό τραγούδι, αναγνωρίζει και αποδέχεται το πλαίσιο που ορίζει το έντεχνο τραγούδι. Όταν έρχεται μέσα σε έναν μικρό, λιτό και φορτωμένο μνήμες χώρο, όπως το θεατρικό βαγόνι στο Τρένο στο Ρουφ, έρχεται για να μας παρακολουθήσει και πρέπει να είμαστε αυθεντικοί, συγκεντρωμένοι, σαν μία ομάδα Μουσικής Δωματίου, να παίζουμε κλασικά και με ακρίβεια κάθε νότα, το κοινό είναι πολύ κοντά, βλέπει και ακούει τα πάντα και για να γίνει η μυσταγωγία, πρέπει να είσαι άριστος.
- Πείτε μας δυο λόγια για την παράσταση που λαμβάνει χώρα κάθε Τετάρτη ως τις 26 Μαρτίου στο τρένο στο Ρουφ. Τι ακριβώς μπορεί να δει και ν’ ακούσει το κοινό που πάντα σας ακολουθεί; Ποιοι οι συνοδοιπόροι σας;
Ας αρχίσω από τους μουσικούς συνεργάτες μου επί σκηνής : τον Γιώργο Τοσικιάν στην κλασική κιθάρα, τον Δημήτρη Παπαλάμπρου στην ηλεκτρική κιθάρα και τον Σόλη Μπαρκή στα κρουστά. Εγώ είμαι στην αφήγηση και στο τραγούδι. Ο Άγγελος Ψύλλας στον φωτισμό και στον ήχο. Οι μεταφράσεις των Γερμανόφωνων ποιητριών έγιναν από την Ιωάννα Αβραμίδου. Ακούγονται ποιήματα των: Γιοβάννα Καλπαξή ,Ρίτα Μπούμη-Παπά, Νέλλυ Ζαχς, Έλζε Λάσκερ Σούλερ, Σάρα Κίρς, Ίλζε Άϊχιγκερ, Ρόζε Αουσλέντερ, Χάννα Άρεντ, Σιμόν Βέϊλ, Βικτωρία Θεοδώρου, Έντιθ Σέντεγκραν, Μάσα Καλέκο, Νίνα Ναχμία και διαβάζεται η μαρτυρία της Μαρίας Τσισκάκη-Γαλιατσάτου που επέζησε από τα ναζιστικά στρατόπεδα. Η παράσταση διαρκεί 1:20΄χωρίς διάλειμμα, αρχίζει στις 9 μ.μ. και κάτι σημαντικό το εισιτήριο κάνει 16Ε και υπάρχει εκτός από το μετρό και δωρεάν πάρκινγκ εντός του Σταθμού. Οφείλω ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Τατιάνα Λύγαρη και τους συνεργάτες της καθώς και στην ARTS.PR για την προβολή.
- Υπάρχουν κάποια άλλα σχέδια για την αξιοποίηση αυτού του μουσικού υλικού;
Αυτές οι δέκα παραστάσεις θα μου δείξουν τι πρέπει να ακολουθήσει. Πάντως από την αρχή ένιωσα θερμή υποδοχή και έχω ακούσει πολύ σημαντικά πράγματα. Έχουν αρχίσει λοιπόν τα όνειρα, αλλά για να πραγματοποιηθούν πρέπει να υπάρξουν και σοβαρές καλλιτεχνικές προτάσεις. Περιμένω……..
Σας ευχαριστώ πολύ για τη συζήτηση αυτή.
Και εγώ σας ευχαριστώ και σας εύχομαι καλή συνέχεια και πάντα να προσπαθείτε. Σε τέτοιες εποχές η προσπάθεια μετράει περισσότερο από την ευτυχία και την επιτυχία.
