Θα γνωρίσουμε το διήγημα της Όλγας Δημοσθένους Καλύβα "Μωρέ". Είναι εμπνευσμένο από ένα πανάρχαιο καραγκούνικο εθιμοτυπικό που τελέστηκε την Ημέρα των Φώτων του 2024 μετά από πενήντα χρόνια στο χωριό της, Προάστιο Καρδίτσας. Από την περσινή συγκινητική τελετή προέρχονται κι οι φωτογραφίες!
«ΜΩΡΕ» - ΟΛΓΑ ΔΗΜΟΣΘΕΝΟΥΣ ΚΑΛΥΒΑ̽
Ένας χορός, ένα τραγούδι, ένα όνειρο…!
Φώτα ξημέρωσαν και το πρωινό ήταν τσουχτερό ͘ λεπίδα καλοακονισμένη, θαρρείς, ο χιονιάς που ΄κοβε ανελέητα στα δυο τούτη τη χρονιάρα μέρα την των πιστών και του Θεού αγνή «καλη-μέρα». Σε ολόλευκο χρυσοκεντημένο σεντόνι τυλιγμένο λαμπύριζε με τις πρώτες ηλιαχτίδες το χωριουδάκι καταμεσής του κάμπου και περίσσια η ευλάβειά του προσκυνούσε και προσευχόταν για κάθε καλό. Σαν απόλτσι η ’κλησιά ̽, ο κόσμος πήρε τη νιφορά ̽ και την ευλογία του παπά και με τη Φώτιση του Κυρίου βγήκε στον αύλειο χώρο της εκκλησίας.
Κάπου κει παράμερα σε μια γωνιά στάθηκε μοναχό και το πικρό χαμόγελο της Αλεξάνδρας, ένα μειδίαμα ανεπαίσθητο που χρόνια τώρα το έκρυβε κάθε τέτοια μέρα από όλους, ίσως κι από τον ίδιο της τον εαυτό κρύφιο το φύλαγε. Με μάτια υγρά απ΄ την παγωνιά και το παράπονο παρατηρούσε προσεχτικά τους άντρες που έκαναν σιγά σιγά παρέες, τα μικρά παιδιά που χαίρονταν τη γιορτινή μέρα και τις χήρες που το πένθος τους δεν τις επέτρεπε να μπουν στο χορό: στο «Μουρέ» που διακαώς κι η ίδια επιθυμούσε να πιαστεί χρόνια ολάκερα ͘ σε αυτόν τον τέλειο χορευτικό κύκλο που οι Καραγκούνες όλες μαζί πιασμένες τραγουδούσαν χωρίς τη συνοδεία της μουσικής για τον αλησμόνητο τον έρωτα, για την αγάπη τη μοναδική… και νυφοδιαλέγονταν, ενώ για αυτήν είχε μοιραία οριστεί και προαποφασιστεί να μη συμμετέχει ποτέ. Ένα «ποτέ» κι ένα «γιατί» έκαιγαν τα σωθικά της, την καρδιά της ράγιζαν και σκοτείνιαζαν την ωραία ματιά της.
Μα να… οι βασανιστικές και μαύρες της σκέψεις διαρρήχτηκαν απ’ το αργόσυρτο άκουσμα του τραγουδιού. Γύρισε το βλέμμα της κι αντίκρισε με αγάπη την Μπροστάρισσα ̽ του «Μωρέ», που δεν ήταν άλλη παρά η αγαπημένη νύφη της. Οι λαβές των χεριών όλων των γυναικών από τις παλάμες και με τα χέρια τους προς τα κάτω έσφιγγαν τόσο δυνατά, θαρρείς και σε μια στιγμή αγκάλιαζαν τον κόσμο ολάκερο, στο κέντρο του κύκλιου χορού τους τον απίθωναν, τον μυούσαν στην αρτιότητά του. Με βηματισμό απλό, αργό, περπατητό σχεδόν, με το βλέμμα χαμηλωμένο σαν να αντίκριζε το κενό μα συνάμα αυτοελέγχοντας τη χρηστότητά της η Αλεξάνδρα πιάν’ του ν-ηχό ̽, με τα φωνητικά μόνο μουσικά της μέτρα προϊδεάζοντας και συντονίζοντας τονικότητα, μελωδία, ρυθμό και σέρνει το χορό τραγουδώντας το πρώτο ημιχόριο ως η τρανύτηρι μισόκαιρι ̽ επιβαλλόταν να τελέσει. Ακολουθούσε με δυνατή φωνή η επανάληψη του τραγουδιού στο δεύτερο ημιχόριο από τις παντρεμένες, τις νύφες, τις αχρόνιστες νιόπαντρες, τις αρραβωνιασμένες και τις ελεύθερες… μια εξαιρετική και των σκιών τους ακόμη κουστωδία που λικνιζόταν βάσει της κοινωνικής ηλικίας των μελών της και διακρινόταν αισθητικά με τη διαφοροποίηση της πλουμιστής καραγκούνικης φορεσιάς, που φορούσαν σε μια επιτελική ιεραρχία που θρυμματιζόταν από το κούνημα που ’καναν οι φούντις κι τα κάμσα ̽. Τα μάτια όλων καρφωμένα πάνω στην ταπεινή και σεμνή ομορφιά τους που ευωδίαζε κι οι ψυχές… γιομάτες από την ποιητική των στίχων του «Μωρέ»:
«Μωρέ, για βγάτε πέντε λυγερές και δέκα μαυρομάτες
να δείτε τον αμάραντο σε τι γκρεμό φυτρώνει ͘
φυτρώνει σι αγρολίβαδο, στα δίστρατα στη μέση
κι όσα κορίτσια κι αν τον φαν, ανύπαντρα θα μείνουν...».
Σαν σταμάτησε, σταύρωσε αργά τα χέρια της κει που ’χε ζωσμένη την ποδιά της την ουτραδένια ̽ κι έπειτα πήρε μια βαθιά και κοφτή ανάσα σχεδόν λυτρωτική, προτού αρχινήσει ξανά ο χορός και το τραγούδι. Μα ξάφνου ακούστηκε από το βάθος μια φωνή, μια φωνή αναδύθηκε διαπεραστική που έδιωξε τη βαριά καταχνιά που ολόγυρα την τύλιγε, που την τσάκισε απρόσμενα κι απρόσκοπτα και που λες και την ξύπνησε από το λήθαργο το βαθύ και το σκοτεινό: «Ω, Τσιάντα μ’, δω μα, δεν ακούς; Σκουλάσαμι του χουρό, θα φύγουμι ̽… πού τουν έχς ̽ του νου σ’; Δε γλέπς ̽, δεν τηράς ντιπ ̽; Τι έπαθις, αγιέμ; Μούτιψις ̽;», ακούστηκαν σαν θεόρατα μυτερά καρφιά, που με την αιχμή τους και καστρότειχα γκρέμιζαν στο κάρφωμά τους, τα καλοπροαίρετα λόγια της νύφης της.
Τελείωσε(;)… ο χορός, το τραγούδι και κείνο το Όνειρο με τα μάτια τα ορθάνοιχτα…! Μα κι ο νους κι η ψυχή της Αλεξάνδρας είχαν απομείνει κει μάταια σιδηροδέσμια σε κείνο το αλήστου μνήμης όνειρο… το ανεκπλήρωτο!
Αφιερωμένο στη μνήμη της Α.Φ.
ΓΛΩΣΣΑΡΙ
̽ΜΩΡΕ: προαιώνιο καραγκούνικο τελετουργικό εθιμοτυπικό που επαναπροσδιορίστηκε κι επιτελέστηκε τοποχρονικά μετά από πενήντα χρόνια στο Προάστιο Καρδίτσας από τα μέλη του Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης του Καραγκούνικου Λαϊκού Πολιτισμού: «Η ΨΗΦΙΔΑ» και με τη συμμετοχή όλων των Καραγκούνηδων τα Φώτα του 2024.
̽ Σαν απόλτσι η ’κλησιά: σαν τελείωσε η Θεία Λειτουργία
̽ νιφορά: το αντίδωρο
̽ Μπροστάρισσα: η πρώτη Καραγκούνα που σέρνει το χορό
̽ πιάν’ του ν-ηχό: δίνει τη μελωδική γραμμή
̽ η τρανύτηρι μισόκαιρι: η μεγαλύτερη μεσόκοπη
̽ οι φούντις κι τα κάμσα: μέρη της καραγκούνικης ενδυμασίας
̽ ποδιά ουτραδένια: ποδιά μεταξωτή
̽ σκουλάσαμι του χουρό, θα φύγουμι: τελειώσαμε το χορό, θα φύγουμε
̽ τουν έχς: τον έχεις
̽ γλέπς: βλέπεις
̽ ντιπ: καθόλου
̽ μούτιψις: δε μιλάς, έχασες τη λαλιά σου
Ευχαριστώ τον Πρόεδρο της «Ψηφίδος», τον κ. Νίκο Φίλο, για την πολύτιμη συμβολή του και για την παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού.
ΣΥΝΤΟΜΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Η Όλγα Δημοσθένους Καλύβα κατάγεται από το Προάστιο Καρδίτσας και είναι πτυχιούχος του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Αποτελεί μέλος της Ένωσης Λογοτεχνών και Συγγραφέων Λάρισας (Ε.ΛΟ.ΣΥ.Λ.) καθώς και ιδρυτικό και επίτιμο μέλος του Σωματείου Διάσωσης και Διάδοσης του Καραγκούνικου Λαϊκού Πολιτισμού «Η Ψηφίδα». Ως συνεργάτιδα στην Ίδρυση και Θεσμοθέτηση της Παγκόσμιας Ημέρας Κ.Π. Καβάφη - 29 Απριλίου 2024 - συνεισέφερε τιμητικά με δημοσιεύσεις βραβευμένων ποιημάτων της, άρθρων της και με δύο βραβευμένες δράσεις της. Έχει λάβει για το σύνολο του δημιουργικού της ποιητικού και συγγραφικού έργου και την προσφορά της στον Παγκόσμιο Πολιτισμό το Διεθνές Βραβείο Πολιτισμού Yorgos Foudoulis Culture Award από την Αραβική Δημοκρατία της Αιγύπτου. Ποιήματά της έχουν διακριθεί σε Πανελλήνιους και Παγκόσμιους Λογοτεχνικούς Διαγωνισμούς και έχουν βραβευτεί από την UNESCO Τεχνών, Λόγου κι Επιστημών Ελλάδας, από την International Art Academy, από τον Ελληνικό Πολιτιστικό Όμιλο Κυπρίων Ελλάδος (Ε.Π.Ο.Κ.), από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Τέχνης και Έρευνας του Πολιτισμού του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους στην Ευρώπη (EUARCE), από την Ένωση Λογοτεχνών Βορείου Ελλάδος (Ε.Λ.Β.Ε.), από τους Πνευματικούς Ορίζοντες Λεμεσού, από τον Σύνδεσμο Πολιτισμού Ελλάδας Κύπρου (ΣΠΕΚ), από το Διεθνές Κέντρο Κιθάρας (Volos World Guitar Capital) και από διάφορους εκδοτικούς οίκους. Έχει λάβει βραβεία και τιμητικές διακρίσεις στον ελεύθερο κι έμμετρο στίχο, βραβεία και τιμητικούς επαίνους σε ποίηση σονέτο, χαϊκού και σε μουσικό στίχο καθώς και βραβεία σε διηγήματά της. Το βραβευμένο ποίημά της με τον τίτλο: «Το Γιασεμί» έχει μελοποιηθεί από τον κ. Φουντούλη και κυκλοφορεί από τις 10/07/2020. Τρία ποιήματά της έχουν μεταφραστεί και δημοσιευτεί στα αγγλικά. Ακόμη, έχουν συμπεριληφθεί ποιήματά της σε ποιητικές ανθολογίες και συλλεκτικά και συλλογικά ποιητικά ανθολόγια. Διακριθέντα ποιήματά της έχουν δημοσιευτεί στο ιστορικό λογοτεχνικό περιοδικό «Νουμάς», σε σημαντικά έντυπα λογοτεχνικά περιοδικά καθώς και σε αξιόλογους λογοτεχνικούς ιστότοπους. Άρθρα, συνεντεύξεις και βιβλιοκριτικές της έχουν δημοσιευτεί σε έγκριτες λογοτεχνικές ιστοσελίδες. Τέλος, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Κέφαλος: η παγκοσμίως βραβευμένη με το βραβείο «Αισχύλος» ποιητική της συλλογή με τίτλο: «Στεντόρειοι Ψιθυρισμοί» και η πανελληνίως βραβευμένη με το Α΄ βραβείο δημώδης ποιητική της συλλογή με τίτλο: «σοφίας ἂμητος».
