Σήμερα, στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" έχω προσκαλέσει τη συγγραφέα Μαρία Τζωρτζάκη. Η καλεσμένη μου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Δημοσιογραφία στο Πάντειο Πανεπιστήμιο κι εργάστηκε επί σειρά ετών στον έντυπο και τον ηλεκτρονικό τύπο. Έχει παρακολουθήσει εργαστήρια στιχουργικής με τη Λίνα Νικολακοπούλου κι ερμηνείας τραγουδιού με τη Ρίτα Αντωνοπούλου. Ένα στιχούργημά της έχει μελοποιηθεί από τον Θέμη Καραμουρατίδη κι ερμηνευθεί από τη Μελίνα Κανά. Το βραβευμένο διήγημά της " Η Ορχιδέα στο Σκοτάδι" συμπεριλήφθηκε στα Ημερολόγια Καραντίνας, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ιανός το 2020. Τον Ιούλιο του 2022 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 γράμματα το πρώτο μυθιστόρημά της. Τίτλος του; "Ο Ατσάλινος Κήπος". Σε ένα πολύ ενδιαφέρον παραμύθι για ενήλικες, με ελκυστικές αλληγορίες και κοινωνικά μηνύματα, θα δούμε τα ζώα να επαναστατούν απέναντι στους δυνάστες ανθρώπους, ζητώντας τη ζωή τους πίσω. Είπαμε πολλά με τη Μαρία Τζωρτζάκη για τα ταξίδια γραφής που έχει κάνει μέχρι τώρα. Καιρός ν' ακούσουμε τη φωνή της!
Συνέντευξη : Αγγελική Καραπάνου
- Κυρία Τζωρτζάκη, σας καλωσορίζω στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Αρχικά θα ήθελα να μάθω για σας πότε μπήκε στη ζωή σας η λογοτεχνική γραφή.
Καλώς σας βρίσκω. Η αλήθεια είναι πως το κλισέ «έγραφα από μικρή» στην περίπτωσή μου ισχύει. Όχι λογοτεχνία όμως. Στα 10 με 11 π.χ. δεν είχα τολμήσει φυσικά να γράψω ακόμη κάτι που να μοιάζει με μυθιστόρημα. Βέβαια, κρατούσα ημερολόγιο (που είναι και μία μορφή αυτοβιογραφικής λογοτεχνίας, απλώς δεν το καταλαβαίνουμε όταν το κάνουμε ως παιδιά), είχε πολύ ενδιαφέρον και με συγκίνησε όταν το βρήκα μετά από καιρό. Επίσης, διάβαζα και μου άρεσε, ενώ πολλοί συνομήλικοί μου βαριούνταν τα λογοτεχνικά βιβλία. Ήμουν πάντα από τους καλούς στην έκθεση, εκτός από εκείνη τη φορά που στην Α’ ή στη Β’ Δημοτικού, έγραψα ότι η Κηφισιά έχει θάλασσα, κάτι που σήμερα θα έκανα ίσως και επίτηδες. Γενικά με θυμάμαι να γράφω σατιρικά στιχάκια και ερασιτεχνικά κωμικά θεατρικά σενάρια για να ανεβάσουμε παραστάσεις στην τάξη, στο Δημοτικό. Η πλάκα ήταν ότι το αποφάσιζα τελείως μόνη μου, δεν μου είχε ανατεθεί. Έγραφα, το συζητούσα με τους συμμαθητές μου, είχα και έναν καταπληκτικό δάσκαλο τότε, που συμφωνούσε σε κάθε μας τρέλα, τον Μπάμπη τον Χαραλαμπόπουλο, ο οποίος είναι και ένας από τους ανθρώπους που με έχουν επηρεάσει όσο λίγοι στο πώς αντιμετωπίζω τη λογοτεχνία και ιδίως την ποίηση (πάντα έγραφε κι εκείνος και ακόμη γράφει, κυρίως ποιητικές συλλογές) και σε πολλά άλλα. Κάποια στιγμή, στα 20 κάτι μου πια, ξεκίνησα να γράφω ποιήματα αλλά και ένα διήγημα που δεν έδωσα ποτέ για έκδοση.
- Ποιων συγγραφέων το χάρισμα έχετε θαυμάσει πιο πολύ;
Μου αρέσουν πολύ οι συγγραφείς που θέλουν να μας πουν κάτι πίσω από την ιστορία. Που έχουν να μας μεταφέρουν σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά μηνύματα, ακόμη και αν αυτά κρύβονται πίσω από μία απλή εικόνα, αλλά και οι πιο ψυχαναλυτικοί, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο ασχολούνται με την ανθρώπινη ψυχή και τον ανθρώπινο εγκέφαλο. Είμαι λάτρης της γλώσσας, οπότε οι λέξεις μού ασκούν μία ιδιαίτερη γοητεία, όμως οι δύσκολες καμιά φορά μού ταιριάζουν περισσότερο στην ποίηση. Χωρίς να είμαι απόλυτη σε αυτό, βέβαια. Τον Εμπειρίκο, ας πούμε, δεν μπορώ να τον φανταστώ «εύκολο», αλλά βέβαια υπάρχουν και σπουδαία ποιήματα γραμμένα με πιο απλές λέξεις. Σημασία έχει η σύνδεση των λέξεων. Στον Εμπειρίκο, λόγω συνειρμικής γραφής, δεν υπάρχει κιόλας σύνδεση με την κλασική της έννοια, οπότε ίσως είναι ατυχές παράδειγμα. Στη λογοτεχνία, μπορείς να γράψεις κάτι φαινομενικά εύκολο, που να συμβολίζει κάτι παναθρώπινο και το αποτέλεσμα να είναι αναπάντεχα μεγαλειώδες. Επίσης, το να τοποθετούνται κοινωνικοπολιτικά, είναι μεγάλη ευθύνη και υποχρέωση των συγγραφέων, για μένα. Και όλων των καλλιτεχνών. Από παλιά μέχρι σήμερα, δεν σταματάει αυτή η ανάγκη. Στις μέρες μας, ίσως περισσότερο από ποτέ, είναι απαραίτητη η συμμετοχή στα κοινά των ανθρώπων που αρθρώνουν λόγο, χρειάζεται να έχουν θάρρος και να μη φοβούνται να μιλήσουν. Κι εγώ θέλω να «μιλάω» μέσα από τα γραπτά μου. Κάτι άλλο που μου αρέσει είναι να μπλέκω το χθες με το σήμερα και συχνά, σε ανύποπτο χρόνο, μου βγαίνει να χρησιμοποιώ πιο «παλιακό» ή «ποιητικό» τρόπο γραφής, επηρεασμένη ενδεχομένως από του συγγραφείς που προτιμώ και από ποιητές που με αγγίζουν. Επίσης, συνηθίζω να ενώνω την πραγματικότητα με το φανταστικό. Αν είναι όλα ρεαλιστικά, κάτι μου λείπει. Γενικά, είμαι της ξένης κλασικής λογοτεχνίας περισσότερο, αλλά από Έλληνες μεταξύ αυτών που μου αρέσουν είναι ο Αντώνης Σαμαράκης και ο Νίκος Καζαντζάκης. Μου αρέσει το παράδοξο στις ιστορίες, ο μαγικός ρεαλισμός, η αλληγορία, το παραμύθι που μπορεί να πει μέσα από την ιστορία, ας πούμε, μερικών δέντρων την ιστορία του κόσμου, όπως π.χ. συμβαίνει στο διήγημα του Αργύρη Χιόνη «Υπήκοοι χωρίς Βασιλιά» από το βιβλίο «Το Οριζόντιο Ύψος και Άλλες Αφύσικες Ιστορίες» και φυσικά η δυστοπία, όταν δεν γίνεται υπερβολή. Η εγκαθίδρυση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος που φιμώνει την ελευθερία του λόγου είναι πάντα μια καλή αρχή για να με ενδιαφέρει ένα βιβλίο. Αρκεί η πλοκή να έχει μέτρο και ωραίο συμβολισμό και να μη μένει στη γυμνή επιστημονική φαντασία, να μπαίνει λίγο πιο βαθιά σε νοήματα. Το λέω γιατί έχω την αίσθηση ότι οι δυστοπίες, λόγω του ότι τελευταία είναι της μόδας, γράφονται πια με περισσότερο κινηματογραφικό και λιγότερο ουσιώδη ή διδακτικό τρόπο. Θαυμάζω τον Όργουελ, τον Μπέρτολτ Μπρεχτ, τον Έντγκαρ Άλλαν Πόε, τον Κάφκα αλλά και ορισμένους από τους Ρώσους κλασικούς λογοτέχνες, με αγαπημένο τον Γκόγκολ. Ενδιαφέροντες για τις ιδιαιτερότητές τους είναι και ο Σαραμάγκου και ο Τομ Ρόμπινς, από πιο σύγχρονους. Όμως, δεν μπορώ να μην αναφέρω και κάποιους επιδραστικούς ποιητές, όπως είναι η Κατερίνα Γώγου, ο Νερούδα και ο Λειβαδίτης.
- Τι σας αρέσει να διαβάζετε σ’ αυτή τη φάση της ζωής σας;
Κλασική πεζογραφία. Κυρίως ξένη. Είναι πολλά κλασικά έργα που δεν είχα προλάβει να διαβάσω παλιότερα. Αυτό το διάστημα, προσπαθώ να τελειώσω το «Ο Έρωτας στα Χρόνια της Χολέρας» του Μάρκες, ένα αρκετά μεγάλο βιβλίο. Δεν με συγκλονίζει στο σύνολό του σαν θέμα (στη γραφή δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε τη δεξιοτεχνία του Μάρκες), αυτό που μου έχει εντυπωθεί περισσότερο είναι ο γελοίος τρόπος που πεθαίνει ένας επιφανής άντρας, όπως είναι ο ήρωας Χουβενάλ Ουρμπίνο. Πολύ περισσότερο με πήραν μαζί τους το σπαρακτικό μέσα στην απλότητά του «Η Ιστορία ενός Κατάδικου» του Όσκαρ Ουάιλντ (το ημερολόγιο ενός καταδικασμένου σε θάνατο) και τα κορυφαία «Κόκκινα Φύλλα» του Φώκνερ, που τα ολοκλήρωσα πριν από λίγο καιρό πολύ γρήγορα. Είναι κριτήριο το πόσο εύκολα φτάνω ένα βιβλίο στο τέλος του για να καταλάβω αν μου άρεσε. Το τελευταίο διάστημα διάβασα και τον «Ανήφορο» του πάντα βαθιά στοχαστικού Καζαντζάκη. Η «Ασκητική» του με είχε κερδίσει ήδη εδώ και μερικά χρόνια που την είχα ανακαλύψει. Και το «Να Βρω Ξανά του Νήματος την Άκρη» του Λέοντα Α. Ναρ ήταν ένα από τα πρόσφατα αναγνώσματά μου. Δεν είμαι πολύ της βιογραφίας, απλώς στην προκειμένη το διάλεξα, γιατί εκτιμώ ιδιαίτερα τον Θανάση Παπακωνσταντίνου, στο ποιητικό σύμπαν του οποίου αναφέρεται. Άλλος μεγάλος δάσκαλος στον ποιητικό λόγο ο Θανάσης. Πάντως, σε όλες τις φάσεις της ζωής μου, θα θεωρούσα κορυφαία βιβλία το «1984» και το «Η Φάρμα των Ζώων» του Όργουελ, το «Φαρενάιτ 451» του Μπράντμπερι, το «Λάθος» του Σαμαράκη και το «Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ».
- Γνωρίζω πως έχετε σπουδάζει δημοσιογραφία κι έχετε αρθρογραφήσει στον έντυπο κι ηλεκτρονικό τύπο. Αυτού του είδους η γνώση πόσο βοήθησε την όποια εξέλιξή σας στη συγγραφή;
Αρχικά, με έχει βοηθήσει να σιγουρευτώ ότι έχω τη δυνατότητα να γράφω για το κοινό. Μου είναι κάτι οικείο να εκφράζομαι μέσα από τον γραπτό λόγο, αφού είχε υπάρξει για χρόνια καθημερινή μου ενασχόληση. Γράφω πλέον χωρίς να φοβάμαι ότι θα πω κάτι που δεν θα γίνει αποδεκτό. Εκτίθεμαι, έχοντας εμπιστοσύνη στον λόγο μου. Επίσης, με έκανε να σκεφτώ τι είναι αυτό που θέλω πραγματικά να γράφω. Και ανακάλυψα ότι δεν ήταν μόνο τα άρθρα. Δεν με κάλυπταν δηλαδή. Ήθελα να είμαι πιο ελεύθερη. Το να δηλώσω στο μηχανογραφικό μου το Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού στο Πάντειο Πανεπιστήμιο ήταν μία απόφαση που πήρα επειδή μπορούσα να χειρίζομαι καλά τον λόγο και πιο συγκεκριμένα σε σχολικούς όρους επειδή «ήμουν καλή στην έκθεση», όπως είπα και παραπάνω. Γι΄ αυτό και δεν με ενδιέφερε και ιδιαίτερα η τηλεόραση δημοσιογραφικά. Όσο για το ραδιόφωνο, το έχω συνδέσει περισσότερο με τις μουσικές εκπομπές και με τα τραγούδια και όχι τόσο με την ενημέρωση, αν και έχω κάνει την πρακτική μου εκεί (στον Alpha 98.9). Το τμήμα αυτό το δήλωσα και επειδή ήταν στην Αθήνα και όχι στην επαρχία. Το τελευταίο ήταν κάτι που ήθελαν οι γονείς μου, για να είμαι ειλικρινής. Δεν ήταν όνειρο ζωής, όπως και να έχει, να γίνω δημοσιογράφος. Στην πραγματικότητα ήθελα να γίνω τραγουδίστρια ή ψυχολόγος. Παράλληλα, όμως, ήξερα ότι μπορώ να γράφω. Το πρόβλημα που εντόπισα αργότερα ήταν πως στη δημοσιογραφία δεν γράφεις ό,τι θες. Και δεν πρέπει κιόλας, σαφώς. Αν μιλάμε για άρθρα γνώμης οκ, αλλά η δημοσιογραφία δεν είναι μόνο αυτό. Εγώ ήθελα να εκφράζομαι για ό,τι μου κατέβαινε στο κεφάλι. Μπορώ να γράψω πάνω σε ένα θέμα εννοείται, αλλά το να περιορίζομαι πάντα με ενοχλούσε. Δεν λέω, είχε ενδιαφέρον που αρθρογράφησα σε περιοδικά και site, για διάφορα θέματα, πολιτιστικά, μουσικά, πόλης, ακόμη και ειδησεογραφικά που δεν ήταν το φόρτε μου, έκανα μέχρι και Χρηματιστήριο, πήρα συνεντεύξεις, γνώρισα ανθρώπους που με βοήθησαν και πιθανόν να τους βοήθησα κι εγώ, και για να πω την αλήθεια δεν αποκλείω την πιθανότητα να ξαναγράψω αν κάτι με εμπνεύσει ή με ενδιαφέρει. Το σκέφτομαι τελευταία. Επίσης, οι σπουδές μου στο Πάντειο μου έδωσαν γενικότερες γνώσεις για τις τέχνες, την πολιτική και την επικοινωνία, πιο ευρεία οπτική για τα πράγματα και ανέπτυξαν το πολιτιστικό μου αισθητήριο.
- Τι δίνει στην καθημερινότητά σας η ενασχόληση με το γράψιμο;
Είναι σπουδαίο να μην περιμένεις από κανέναν να σου δώσει το βήμα για να εκφραστείς. Αυτό είναι που μου προσφέρει το γράψιμο. Να έχω την ελευθερία, όποτε θέλω, να μιλάω στο χαρτί (στον υπολογιστή πλέον, μη γελιόμαστε) για όσα με απασχολούν, να μπορώ να σχηματίσω με λέξεις μία ιστορία που παίζει στο κεφάλι μου, να εκφράζω τα συναισθήματά μου και τη θέση μου για όσα συμβαίνουν γύρω μου. Με κάνει να νιώθω πιο δημιουργική, πιο συνδεδεμένη με τον εαυτό μου και με τον κόσμο. Πιο θαρραλέα και πιο γεμάτη. Και, βασικά, νομίζω πως μετουσιώνοντας σε φράσεις αυτό που σκέφτομαι έντονα είναι σαν να αδειάζω στο γραπτό μου μια σκέψη που παραμεγάλωσε και έτσι να κάνω χώρο για την επόμενη.
- Υπάρχουν θέματα που σας συγκινούν ιδιαίτερα ως συγγραφέα;
Με συγκινούν πολύ οι ιστορίες για τη διαφορετικότητα, για την αγάπη και τους φαινομενικά αδύναμους που βρίσκουν πάντα τρόπο να νικούν την εξουσία και την κακία αυτού του κόσμου, για τις ψυχικές νόσους, για την κάθε είδους κακοποίηση, για τους πρόσφυγες, για την ταξική αδικία, για την φρίκη του πολέμου και του φασισμού. Και για την επανάσταση. Είτε την εσωτερική, είτε την κοινωνικοπολιτική. Έτσι κι αλλιώς, η μία προϋποθέτει την άλλη.
- Το διήγημά σας «Η Ορχιδέα στο Σκοτάδι» συμπεριλήφθηκε μέσα στα βραβευμένα διηγήματα που κυκλοφόρησαν το 2020 στα Ημερολόγια Καραντίνας από τον Ιανό. Η περίοδος της καραντίνας ήταν μια γόνιμη συγγραφική φάση για σας;
Θα μπορούσε να είναι και περισσότερο, η αλήθεια είναι. Έγραφα και κάτι διηγήματα που ακόμη δεν έχω ολοκληρώσει. Ασχολήθηκα και με άλλα πράγματα όμως, ξεκίνησα μέχρι και να κεντάω. Όταν είδα τον διαγωνισμό του Ιανού, σκέφτηκα «γιατί όχι». Θα κάνω κάτι δημιουργικό, που μπορεί να πάει και καλά. Και χάρηκα πολύ για αυτή τη διάκριση, γιατί όσο και αν πιστεύω στον εαυτό μου, δεν το περίμενα. «Η Ορχιδέα στο Σκοτάδι» είναι ένα διήγημα που γεννήθηκε μέσα στην καραντίνα για ένα θέμα που είχε να κάνει με την καραντίνα και έχει δυστοπικό χαρακτήρα. Γράφοντάς το, αισθανόμουν πως δεν απείχε πια και πολύ από τα δυστοπικά που ζήσαμε. Κυκλοφορεί στην πολυσυλλεκτική έκδοση «Ημερολόγια Καραντίνας», μαζί με τα υπόλοιπα -πράγματι αξιόλογα- διηγήματα που διακρίθηκαν και είμαι πολύ περήφανη για αυτή, γιατί όντως είναι κάπως σαν να άνθισε μέσα στη σκοτεινή αυτή εποχή.
- Ας κάνουμε μια παρένθεση να μιλήσουμε λίγο και για μια άλλη σας αγάπη, τη στιχουργική. Πείτε μας λίγο για τις συνεργασίες σας.
Η στιχουργική συνδυάζει την αγάπη μου για τη γραφή και την ποίηση με την αγάπη μου για το τραγούδι και τη μουσική. Είχα την τιμή να τραγουδήσει στίχους μου η Μελίνα Κανά. Σπουδαία ερμηνεύτρια -σε ένα μουσικό είδος που μου είναι ιδιαίτερα οικείο, είναι δηλαδή στα ακούσματά μου- και πολύ ζεστός άνθρωπος. Το τραγούδι μας είναι το «Αξίζει», συμπεριλαμβάνεται στον δίσκο «Σπίθα», που κυκλοφόρησε το καλοκαίρι του 2022 από την Panik Oxygen και τη μουσική του έχει γράψει ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες της γενιάς του, ο αγαπημένος μου Θέμης Καραμουρατίδης. Στον ίδιο δίσκο έχει γράψει στίχους και η Λιζέτα Καλημέρη, η αδελφή της Μελίνας, και ένας από τους κορυφαίους στιχουργούς μας, ο Οδυσσέας Ιωάννου. Είμαι πολύ ευγνώμων για τη συμμετοχή μου σε αυτή τη δουλειά. Είχα κάνει, εν μέσω καραντίνας, και ένα σεμινάριο στιχουργικής με τη Λίνα Νικολακοπούλου, που είναι μια απόλυτα επιδραστική στιχουργός για εμάς του νεότερους, αλλά ακόμη περισσότερο μία σπάνια ποιήτρια. Γράφω στίχους, όποτε έχω έμπνευση και αν μου ζητηθεί, έχω στο συρτάρι μερικούς και μερικοί άλλοι έχουν διαλέξει τον δρόμο τους και προσπαθούν να φτάσουν εκεί που πρέπει. Έχω κάνει και συζητήσεις για κάποιες συνεργασίες, που ανυπομονώ να τις προχωρήσω. Στο μεταξύ, είναι και η αγάπη που είχα από μικρή για το τραγούδι που δεν με αφήνει να απομακρυνθώ από αυτόν τον χώρο, φέτος κάνω μαθήματα φωνητικής ερμηνείας με την υπέροχη σε όλα της Ρίτα Αντωνοπούλου. Για την ώρα, ασχολούμαι ερασιτεχνικά, για την ακρίβεια πλέον πιο πολύ τραγουδάω παρά μιλάω (και όσοι με ξέρουν καλά, ξέρουν πως μιλάω πολύ) και μια από τις πιο τολμηρές μου σκέψεις είναι κάποια στιγμή να ασχοληθώ με το τραγούδι εκτός από δημιουργός και ως ερμηνεύτρια.
- Κι ερχόμαστε στον Ιούλιο του 2022 που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 γράμματα το βιβλίο σας «Ο ατσάλινος κήπος». Πότε γράφτηκε το εν λόγω έργο σας;
Το βιβλίο μου «Ο Ατσάλινος Κήπος» γράφτηκε, σε μερικούς μήνες, στα τέλη του 2021. Ήταν μια περίοδος που ήμουν αρκετά στο σπίτι και είχα χρόνο να αφιερώσω. Χρειάζεται χρόνος και αφοσίωση για να γράψω. Μπορεί να μου έρθει η ιδέα ξαφνικά ή μέσα σε λίγη ώρα να δημιουργήσω ένα κεφάλαιο, επειδή θα έχω πάρει φόρα και δεν θα θέλω να αφήσω την έμπνευση να φύγει, αλλά για να κάνω σωστή δουλειά, πρέπει να έχω ηρεμία και όρεξη. Δεν θέλω να αφήσω στο κείμενο αστοχίες και λάθη ή μετριότητες, που κατά την πρώτη γραφή ή από κεκτημένη ταχύτητα μπορεί να υπάρξουν. Είμαι τελειομανής. Σκεφτόμουν, κατά καιρούς, ότι θα μου άρεσε να κυκλοφορήσει ένα βιβλίο που θα έχω γράψει, θα ήταν μεγάλη η χαρά μου. Ο πατέρας μου, που τον έχασα το 2015, ήταν ένας πολύ ευαίσθητος άνθρωπος, που στα τελευταία χρόνια της ζωής του εξέδωσε δύο βιβλία. Τον βοηθούσα στις διορθώσεις, γιατί είχε μία ανασφάλεια στο θέμα της ορθογραφίας, καθότι ήταν των θετικών επιστημών, δεν συμφωνούσα πολύ με το στυλ γραφής του, όμως τον θαύμαζα πολύ που κατάφερνε να κάνει τους στόχους του πραγματικότητα. Η ιστορία του βιβλίου μου δεν ήταν κάτι που ήθελα να πω πάντα. Θέλω να πω ότι δεν το ετοίμαζα καιρό μέσα μου και τέτοια. Προέκυψε από μία ξαφνική ιδέα. Στην πορεία όμως έγινε όχημα για να πω πολλά. Οι εκδόσεις «24γράμματα» στήριξαν την επιθυμία μου να κυκλοφορήσει το μυθιστόρημά μου και τους ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό. Έτσι, μετά από μια πολύ καλή συνεργασία που είχαμε με τους ανθρώπους από τον εκδοτικό, το πρώτο μου βιβλίο εκδόθηκε, το κράτησα στα χέρια μου, συγκινήθηκα πολύ με όλη τη διαδικασία. Επίσης, η εξαιρετικά ταλαντούχα Αλέξια Οθωναίου, που τη γνώρισα μέσα από την εικονογράφησή της στο βιβλίο – CD «Απροστάτευτος» του Θανάση Παπακωνσταντίνου και του Σωκράτη Μάλαμα, φιλοτέχνησε ένα πανέμορφο εξώφυλλο, ακόμη καλύτερο από ό,τι το είχα φανταστεί. Όσο και αν το internet έχει μπει για τα καλά στις ζωές μας, το έντυπο έχει ακόμη κάτι συναρπαστικό. Το να μπορείς να ξεφυλλίσεις τις σελίδες και να μυρίσεις το χαρτί, έχει μια μαγεία που δεν την αλλάζω με τίποτα.
- Τι πραγματεύεται;
«Ο Ατσάλινος Κήπος» είναι μία αλληγορία για τη φρίκη που προκαλεί ο άνθρωπος στα ζώα, αλλά και στον διπλανό του. Αλλά και για ό,τι φυλακίζει, όπως κάνουν τα ατσάλινα κάγκελα. Σαφώς και θίγει την αλαζονεία μας απέναντι σε ό,τι μας περιβάλλει και υποθέτει τι θα γινόταν αν οι υποδουλωμένοι εξεγείρονταν και μας εκδικούνταν. Είναι διπλή η έννοια. Μιλάμε για υποδουλωμένα ζώα σε έναν δυνάστη άνθρωπο. Αλλά και σε δεύτερη ανάγνωση, για υποδουλωμένους ανθρώπους σε άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό και πολύ περισσότερο, είναι μία μεταφορά για την πολιτική ιστορία της ανθρωπότητας. Για την ανθρώπινη φύση, για τον άνθρωπο ως πολιτικό και κοινωνικό ον, για όσα τον έχουν κάνει να μοιάζει με λύκο ή με λιοντάρι. Ήθελα μέσα στο μυθιστόρημα αυτό, να χωρέσει όλος μου ο θυμός για τις δικτατορίες, τον φασισμό ως γενικότερη συμπεριφορά, για την εξουσία που καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ήθελα να δείξω πως οι επαναστάσεις είναι απαραίτητες για να κινηθεί ο κόσμος και πως μπορούν να τον αλλάξουν.
- Θα μας χαρίσετε ένα απόσπασμα;
Δεν μπορούσα να διαλέξω. Κατάφερα να τα περιορίσω σε δύο. Το ένα είναι ένα κομμάτι από τα λόγια του σοφού Ιγκόρ, που είναι απογοητευμένος από τους ανθρώπους. «[…]Κάποτε, λένε, πως ένας άνθρωπος αποφάσισε να μην πολεμήσει και τον πυροβόλησαν. Ο πόλεμος στράφηκε εναντίον του! Μια άλλη φορά, ένας φασίστας είχε αναγκαστεί να σκοτώσει το παιδί του και έτσι είπαν ότι έμαθε πώς είναι να χάνεις την αγάπη μέσα από τα χέρια σου. Πώς είναι να σκοτώνεις το γένος σου. Εγώ σου λέω, Φρέντυ, την αγάπη δεν την ακούμπησε ποτέ αληθινά! Αν δεν αγαπούσε τα παιδιά των άλλων, δεν είχε αγαπήσει ποτέ ούτε το δικό του[…]». Και το άλλο είναι το εξής: «[…]Οι άνθρωποι. Ατσάλι έκαναν τις καρδιές τους, αντί να τις μεταμορφώσουν σε βαμβάκι για να γιατρεύουν τις πληγές τους. Πήραν ένα κιλό από το καθένα και νόμισαν πως το βαμβάκι ζυγίζει λιγότερο από το ατσάλι. Οι άνθρωποι. Που η απληστία τους ήταν αυτή που τους γέλασε. Που απαρνήθηκαν τις μπανάνες και την πρωτοζωική τους φύση, πείθοντας τον κόσμο πως είναι οι εκλεκτοί. Βίασαν το περιβάλλον και άσκησαν μεγαλύτερη εξουσία από αυτή που τους αναλογούσε. Οι άνθρωποι. Που θα κατέληγαν Εκθέματα, όταν η φύση θα έπαιρνε εκδίκηση. Και που πάντα ζούσαν και έπρατταν, κάνοντας πως δεν το ξέρουν. Οι άνθρωποι, οι αιώνιοι πίθηκοι αυτής της γης […]».
- Πρόκειται για ένα έργο με μηνύματα για την ανθρώπινη συμπεριφορά απέναντι στα ζώα και προεκτάσεις στο φλέγον περιβαλλοντικό ζήτημα. Σε ποιες ηλικίες πιστεύετε πως απευθύνεται;
Η συμπεριφορά μας απέναντι στα ζώα είναι μνημειωδώς φρικτή. Αν όλα συνέβαιναν ανάποδα, θα καταλαβαίναμε πόσο σκληροί είμαστε. Ίσως όχι όλοι, αλλά και πάλι, σε κάποια εγκλήματα είμαστε συνένοχοι. Μπορεί και επειδή απλώς σιωπούμε. Επίσης, αν και η ιστορία δεν επικεντρώνεται εκεί, μιας και το ζήτημα εξουσία – επανάσταση είναι ένα δίπολο στο οποίο εστιάζω περισσότερο, οι προεκτάσεις στο φλέγον περιβαλλοντικό ζήτημα είναι αναπόφευκτες, αφού υπάρχουν μέσα στο βιβλίο σχετικές αναφορές. Ακόμη, γεννιέται το ερώτημα αν η ειρήνη είναι κάτι εφικτό – φυσικό – επιθυμητό για τον άνθρωπο. Όλα τα παραπάνω είναι θέματα που καλό είναι να αρχίζουν να μας προβληματίζουν από την παιδική μας κιόλας ηλικία, μα να μη σταματούν ποτέ να μας ανησυχούν. Ωστόσο, «Ο Ατσάλινος Κήπος» είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε ενήλικες. Που ξέρουν να διαβάζουν πίσω από τις λέξεις. Και που προσπαθούν να γίνουν καλύτεροι άνθρωποι.
- Μετά τον Ατσάλινο κήπο τι να περιμένουμε από σας; Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;
Γενικά, οτιδήποτε μπορεί να είναι έμπνευση. Αλλά αυτό απέχει από το να μπω στη φάση συγγραφής. Δεν είναι full time job, το βλέπω περισσότερο σαν δημιουργία. Και τη δημιουργία δεν την εκβιάζεις συνήθως. Μου έρχονται κάποιες ιδέες, κάποιες τις σημειώνω, κάποιες απλώς είναι περαστικές. Η αλήθεια είναι ότι τώρα ναι, ετοιμάζω μία σειρά διηγημάτων, αυτά που δεν έχω ακόμη τελειώσει από την περίοδο της καραντίνας. Δεν είναι όλες οι ώρες ίδιες για να μπω σε τέτοια διαδικασία. Με αποσπάνε και άλλες ασχολίες πολλές φορές. Είμαι αρκετά κυκλοθυμική και επειδή εναλλάσσω διαρκώς τους τρόπους με τους οποίους εκφράζομαι ή δημιουργώ, έχω κάποιες περιόδους που είμαι έτσι και κάποιες που είμαι αλλιώς. Έχω την περίοδο που γράφω, έχω την περίοδο που τραγουδάω. Δεν γίνονται όλα μαζί. Όταν ενθουσιάζομαι με κάτι, το λιώνω. Θέλω να το ανακαλύψω σε βάθος και παθιάζομαι με αυτό. Εννοείται υπάρχει και η περίοδος που έχω κουραστεί και χρειάζομαι αποφόρτιση. Νομίζω θέλω να δίνομαι με όλο μου το είναι σε ό,τι κάνω. Οπότε προτιμώ να δημιουργώ ασφαλείς στιγμές που θα είναι εντελώς αφιερωμένες στη συγγραφή.
Σας ευχαριστώ για τη συζήτηση αυτή. Σας εύχομαι τα καλύτερα!
Κι εγώ ευχαριστώ!
Βρείτε το μυθιστόρημα της Μαρίας Τζωρτζάκη "Ο Ατσάλινος Κήπος" στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://24grammata.com
