Σήμερα,στη στήλη των συνεντεύξεων υποδέχομαι την ποιήτρια Ευαγγελία Τάτση. Η καλεσμένη μου το 2020 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Βακχικόν την πρώτη της ποιητική συλλογή. Οι "ακακίες στη σαβάνα" συμπεριλήφθηκαν στη βραχεία λίστα για το Bραβείο Γιάννης Βαρβέρης 2021. Τον Αύγουστο του 2022 δημοσίευσε τα "Φυτά εσωτερικού χώρου", που γεννήθηκαν την περίοδο της καραντίνας. Με την Ευαγγελία είπαμε πολλά για τη γραφή, τη ζωή, τις αλήθειες της και μοιράστηκε μαζί μου τρία ανέκδοτα ποιήματά της! Ας την ακούσουμε να μας μιλάει!
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
-Ευαγγελία μου, χαίρομαι που σε φιλοξενώ ξανά στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Για αρχή θα ήθελα να σε ρωτήσω πότε άρχισες να γράφεις.
Η γραφή μού ασκούσε πάντα μια έντονη έλξη. Την ώρα που έπρεπε ν' αποφασίσω να την κοιτάξω κατάματα, γύρω στα 25 μου, φοβήθηκα. Ένιωσα τότε έναν κίνδυνο. Πως δεν είμαι έτοιμη να την αντέξω και να ζήσω μαζί της, εγκατέλειψα. Σχεδόν είκοσι χρόνια μετά επέστρεψα σ' αυτήν ή εκείνη καλύτερα επέστρεψε σε μένα σαν ζωτική ανάγκη. Σε κάθε περίπτωση την έχω ταυτίσει με τη ζωή και το αντίθετό της.
- Θυμάσαι τον τίτλο του πρώτου σου ποιήματος;
Τους πρώτους στίχους που έγραψα τότε τους ονόμασα τραγούδια από δέος απέναντι στην ποίηση. Η ΕΓΓΎΗΣΗ που βρίσκεται στις ακακίες στη σαβάνα, δεν ξέρω αν είναι το πρώτο που έγραψα, είναι όμως το πρώτο που αποφάσισα να ονομάσω ποίημα.
- Η γραφή είναι για σένα καθημερινή ενασχόληση ή υπάρχουν περίοδοι έξαρσης και ύφεσης;
Η ποίηση είναι για μένα καθημερινά παρούσα. Είναι η στιγμή που απρόβλεπτα μετακινούμαι απ' τη θέση που βρίσκομαι σε μια άλλη. Η θέση αυτή συνήθως βρίσκεται μέσα στην καρδιά των πραγμάτων και όχι πάνω απ' αυτά. Μια μετακίνηση που με βοηθά να θυμάμαι που θέλω να πάω. Η καταγραφή αυτής της στιγμής στις σημειώσεις του κινητού μου έχει γίνει πια και καθημερινή ενασχόληση που κάποιες φορές άμεσα και άλλες σε δεύτερο χρόνο καταλήγει στο ποίημα.
- Υπάρχουν αγαπημένες ώρες ή γωνιές που γράφεις;
Όχι, γράφω παντού. Κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης αναμονής σ’ ένα ιατρείο ή σε ένα παγκάκι, σε κάποιο καφέ, στο σπίτι. Κάποιες φορές ξυπνάω τη νύχτα για να σημειώσω κάτι. Όμως οι περισσότερες σκέψεις έρχονται την ώρα που οδηγώ. Γράφω τα πάντα και πάντα στις σημειώσεις του κινητού μου. Τα ποιήματά μου είναι ποιήματα «εν κινήσει».
-Μπορείς να σκεφτείς το θέμα που έχει απασχολήσει διαχρονικά πιο πολύ την πένα σου;
Θα μιλήσω για τον κρίκο που συνδέει νομίζω όλα τα ποιήματά μου, ανεξάρτητα απ' το αν αναφέρονται στη μνήμη, στον χρόνο, στη θλίψη, το όραμα ή την απώλεια. Είναι η αγωνία μου να απευθύνω τις ερωτήσεις μου, που αφορούν την ανθρώπινη ύπαρξη, από μια θέση. Μια θέση λαϊκή, με την έννοια της εμπιστοσύνης της καθαρότητας και της αλήθειας στη γλώσσα και στα συναισθήματα, μαζί με την ανάγκη για μια έξοδο, στον αντίποδα του εγκλωβισμού.
- Από την άλλη έχεις κατά νου θέματα που θα απέφευγες ν’ αγγίξεις;
Είμαι πολύ διστακτική με την ερωτική ποίηση. Φοβάμαι αρκετά μήπως γλιστρήσω σε ρόλους και κλισέ που με απωθούν, οπότε μάλλον την αποφεύγω. Για τον ίδιο λόγο, στα λίγα ερωτικά ποιήματα που έχω γράψει η γυναικεία ταυτότητα δεν είναι εμφανής.
-Στα ποιήματά σου περιδιαβαίνεις κυρίως σε κόσμους πραγματικούς ή φανταστικούς;
Σε πραγματικούς θα απαντήσω. Κάποιες φορές είναι υπόγειοι και πρέπει να σκάψω βαθιά για να βρεθώ εκεί. Άλλες φορές πάλι είναι η αύρα τους. Ένας ελαφρύς αέρας που φυσά δίπλα μου και θέλει να νικήσει την αντίσταση της βαρύτητας. Η αύρα ενός κόσμου που κινείται ανοδικά και με παρασύρει.
- Ποια είναι τα γνωρίσματα της γραφής των ποιητών που θαυμάζεις;
Θαυμάζω κυρίως την ποίηση που σκέφτεται. Την ποίηση που είναι αποτέλεσμα αλήθειας μακριά από εντυπωσιασμούς. Την ποίηση που πονάει, απορεί και επιδιώκει τη συνάντηση.
-Θα σου κάνω μια εξωπραγματική ερώτηση. Ταξιδεύεις σε άλλο πλανήτη με μια βαλίτσα που χωράει μόνο πέντε λογοτεχνικά βιβλία. Τι παίρνεις μαζί σου;
Μου είναι πολύ δύσκολο να δώσω απάντηση σε μια τόσο υποθετική ερώτηση. Απαντώ λοιπόν με πραγματικούς όρους. Θα έπαιρνα μαζί μου βιβλία που δεν έχω καταφέρει ακόμα να διαβάσω. Τα ίδια που θα διάβαζα από σήμερα κιόλας σε πραγματικές συνθήκες. Είναι φυσικά πολλά, αλλά στέκομαι στο " Αναζητώντας τον χαμένο χρόνο" του Προυστ, τον Οδυσσέα του Τζέημς Τζόυς και σε όλα τα πεζά του Μπόρχες.
- Τι δώρα πιστεύεις πως δίνει η ποίηση στη ζωή σου;
Η ποίηση κατά κάποιο τρόπο με οδηγεί προς αυτό που θέλω να είμαι. Μου υπενθυμίζει ποια είναι τα βασικά και σπουδαία για να πορευτώ μ' αυτά. Δημιουργεί επίσης έναν χώρο συνάντησης, συνομιλίας και εγγύτητας που συνεχώς γεμίζει με καινούργιους ανθρώπους και κάνει πιο ζωή τη ζωή μου ,δηλαδή απλή και πολύτιμη ταυτόχρονα.
- Υπάρχουν σκόπελοι σ’ αυτή τη διαδρομή;
Φυσικά υπάρχουν. Εγώ τους ορίζω ως εξωποιητικούς. Είναι σχετικοί με τη ματαιοδοξία, την ανασφάλεια, τις συμβάσεις, τις δημόσιες σχέσεις, την προβολή, την επιβράβευση, τα κριτήρια, τον εκδοτικό χώρο. Βρίσκονται και μέσα μου και γύρω μου. Γίνονται διάφορες σχετικές συζητήσεις. Έχω πολύ μικρή εμπειρία για να πω κάτι περισσότερο εκτός απ' το να μπορώ να τους προσπερνάω με αργά και προσεχτικά βήματα.
- Το 2020 εξέδωσες την πρώτη σου ποιητική συλλογή «ακακίες στη σαβάνα», η οποία συμπεριλήφθηκε στη βραχεία λίστα για το Bραβείο Γιάννης Βαρβέρης 2021. Σε ποιους νοηματικούς άξονες κινήθηκε κυρίως η πρώτη σου εκδοτική προσπάθεια;
Νομίζω τώρα πως ήταν μια αναδρομή σε όσα με καθόρισαν μέχρι τότε. Τραγούδια, άνθρωποι, ιδεολογία, γειτονιά, οικογένεια. Πως ήταν ταυτόχρονα κι ένα κάλεσμα σε παλιούς και νέους συνοδοιπόρους. Μια επανεκκίνηση.
- Κι από τις «ακακίες στη σαβάνα» ερχόμαστε το 2022 στη δημοσίευση της συλλογής «Φυτά εσωτερικού χώρου». Τι συμβολίζει αυτός ο τίτλος; Πρόκειται για ποιήματα που γράφτηκαν την περίοδο της καραντίνας;
Τα " Φυτά εσωτερικού χώρου" γράφτηκαν στο σύνολό τους σχεδόν κατά την περίοδο της καραντίνας. Είναι σκέψεις και συναισθήματα που ευδοκιμούν στον κλειστό χώρο. Κάποιες φορές είναι κάκτοι αγκαθωτοί και κάποιες άλλες πόθοι και ορχιδέες που επιδιώκουν να αναρριχηθούν και να διαφύγουν. Όπως αντίστοιχα ονομάζονται οι δυο ενότητες αυτής της συλλογής.
- Πες μας δυο λόγια γι’ αυτή τη δουλειά.
Μου είναι δύσκολο να πω κάτι παραπάνω απ' αυτά που ήδη είπα για τα " Φυτά εσωτερικού χώρου" . Είναι πολύ νωρίς και πρέπει να υπάρξει μια απόσταση που ακόμα δεν έχω.
- Υπάρχει κάποιο σχόλιο που δεν ξεχνάς γι’ αυτό το πνευματικό σου παιδί;
Για μένα είναι ακόμα περίοδος σχολιασμού των " Φυτών εσωτερικού χώρου" που κυκλοφόρησαν τον Αύγουστο του '22. Θέλω να αναφέρω όμως δυο σχόλια που μου έχουν δώσει χαρά και ικανοποίηση, γιατί βρίσκονται πολύ κοντά στην προσωπική μου θεώρηση για τη ζωή. Το πρώτο είναι σχόλιο από ένα κείμενο του αναπληρωτή καθηγητή συγκριτικής λογοτεχνίας στο Παν/μιο της Κύπρου και συγγραφέα, Αντώνη Μπαλασόπουλου για τα " Φυτά εσωτερικού χώρου". Ανάμεσα λοιπόν σε όσα γράφει αναφέρει: "Τα ποιήματα της Τάτση πηγαίνουν κάπου. Δείχνουν μια κατεύθυνση, ή μια πρόθεση κατεύθυνσης, εξ αρχής. Καταλήγοντας πως: Εκεί μας πάει το ποίημα. Στην απορία. Το δεύτερο είναι σχόλιο του συγγραφέα και ποιητή Κων/ νου Λουκόπουλου που στο δικό του κείμενο για τα " Φυτά εσωτερικού χώρου" σημειώνει: "Το αποτέλεσμα μοιάζει σαν να προσπαθεί κάποιος να στραγγίξει την ποίηση της Κατερίνας Γώγου από τον θυμό διατηρώντας υψωμένη τη γροθιά και την πίκρα κραταιά". Και τα δυο κείμενα έχουν δημοσιευθεί στο fractal.
- Πλησιάζοντας στο τέλος της συζήτησης ,θα ήθελες να μοιραστείς μαζί μας κάποια ποιήματά σου; Αν είναι και νέας εσοδείας, ακόμα καλύτερα!
Είναι χαρά για μένα Αγγελική να μοιραστώ τρία ανέκδοτα ποιήματα και σ’ ευχαριστώ πολύ γι’ αυτό.
Γεννημένοι την ίδια μέρα
Αρθούρε
κουβαλώ κι εγώ τους προγόνους μου.
Πριν γεννηθώ μου μίλησαν με τα πέτρινα σπίτια τους
και με τα κάρβουνα στο στόμα
μου μίλησαν με τα γυάλινα μάτια των εμβατηρίων.
Με τις αξίνες στα δάχτυλα
και με τα πέλματα στις σκαλωσιές.
Με τα λυπημένα κουστούμια των πατεράδων
με τα λευκά τους σεντόνια
και με τα μαύρα μαντήλια
με την ξεθωριασμένη στάμπα του αίματος στην κάλτσα μου
απ' το λαιμό του κόκορα
και μ' όλα τα γεφύρια γκρεμισμένα.
Κι εγώ δεν μπορώ να κάνω τίποτα με τα χέρια μου.
Με την καρδιά μου μόνο
πλένω λαϊκά τραγούδια
μα δεν έχω αυλή να τ' απλώσω
και τα ξαναπλένω να μην μουχλιάσουνε.
Αρθούρε
το πράσινο σαπούνι είναι πια για τις κατακλύσεις
κανείς δεν γράφει ποιήματα στα δεκάξι του
εκτός από μένα που προφητεύω τη νεότητά μου.
Έκανες λάθος Αρθούρε.
Έπρεπε πρώτα να γεράσεις
για να σκίσεις την ιστορία.
Είμαστε γεννημένοι την ίδια μέρα
και πρέπει να με πιστέψεις
όπως σε πίστεψα κι εγώ
που από σήμερα απεργώ για πάντα.
Αμισθί εκκενώνω ετοιμόρροπα σπίτια.
Με τον τρόπο σου, πατώντας πάνω στην καρδιά μου
προφητεύω την τρέλα της μάνας μου
και τη δολοφονία των λυπημένων μου φίλων.
Μια, μια εκτρέπω όλες τις αισθήσεις μου
για να φτάσω
εκεί που το άγνωστο δεν είναι άγνωστο.
Λέξη λέξη τον χτίζω τον εραστή
που θα με πυροβολήσει.
Εκ του μηδενός
Και τότε ήταν η αρχή που ήταν πάντα αρχή
κι έγινε πρωί κι έγινε βράδυ
τότε ο ώμος μου έγινε βότσαλο
και ξεχώρισε από το νερό
κι έγινες το νερό
να με περιέχεις
και το νερό των ψαριών και των δέντρων μου
να σε ζω.
Και τότε έγινε μέρα κι έγινε νύχτα
[πριν γίνουν τα δάχτυλα χορδές τεντωμένες]
τότε απέκτησε ρο το όνειρο
να την ροκανίζει
το χώμα ζήτησε τα πέλματα και το ίχνος σου.
Έγινε κόκκινο αίμα το αίμα σου
και το χώμα έγινα και το χιόνι
και η αρχή ήταν μόνο αρχή αδιάκοπη
και ο δρόμος πριν γίνει δρόμος-η αρχή του.
Τότε έγινε νύχτα και πάλι νύχτα
και το αντίθετό της
τότε.
Το σπίτι
Μεγάλωσα σ' ένα σπίτι που ήταν δυο σπίτια.
Ένα κατώτερο κι ένα ανώτερο σπίτι.
Ένα σπίτι που ήταν
κι ένα σπίτι που ήθελε να γίνει.
Η μισή στέγη με κεραμίδια
κι η άλλη μισή με τσιμεντένια πλάκα.
Η μια είσοδος υπερυψωμένη
-στα τρία σκαλοπάτια μάρμαρο και μωσαϊκό στη βεράντα.
Η άλλη, παραδομένη στα νερά της βροχής σε κάθε καταιγίδα
έβλεπε στην αυλή
-που ήταν αυλή για να χαράξει τα γόνατα.
Οι μισοί τοίχοι ασοβάτιστοι και ασβεστωμένοι
οι άλλοι μισοί λείοι και φυστικί
με στάμπες λουλουδάκια.
Σκέφτομαι τώρα πως οι γονείς μου
δεν άντεχαν τους χωρισμούς.
Πως σ' αυτή την καινούργια γειτονιά
έχτισαν ένα σπίτι για να ζήσουν
κι ένα για να θυμούνται.
- Πραγματικά με συγκίνησες και μ'αυτά σου τα ποιήματα! Τι να περιμένουμε από σένα στο κοντινό μέλλον;
Θέλω να πιστεύω πιο βαθιά, πιο αληθινά, πιο ολοκληρωμένα ποιήματα.
- Πες μας τις ευχές σου για τη νέα χρονιά.
Εύχομαι να σταθούμε όρθιοι σαν άνθρωποι και σαν κοινωνία. Με μεγαλύτερη ετοιμότητα και δύναμη, στο πλάι των πιο ευάλωτων, πιο έτοιμοι να δώσουμε αντιπολεμικές μάχες σε μια επικίνδυνα πολεμική εποχή.
- Ευχαριστώ για την κουβέντα μας αυτή! Σου εύχομαι τα καλύτερα!
Βρείτε την ποιητική συλλογή της Ευαγγελίας Τάτση "Φυτά εσωτερικού χώρου" στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://ekdoseis.vakxikon.gr
