Σήμερα στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" υποδέχομαι τον ποιητή Νικηφόρο Βυζαντινό,κατά κόσμον Πάνο Χατζηγεωργιάδη. Είπαμε πολλά κι ενδιαφέροντα για την τέχνη του λόγου και το ταξίδι του σ'αυτήν!
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
- Σε καλωσορίζω στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Πότε άρχισες ν’ ασχολείσαι με τον γραπτό λόγο;
Καταρχάς ευχαριστώ πολύ για την ευκαιρία της συζήτησής μας και το βήμα από την αξιολογότατη προσπάθεια για τον Πολιτισμό, το ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Αυτό που έχω συνειδητοποιήσει με την γραφή, είναι πως αποτελεί μέρος μιας αδιόρατης ψυχικής διεργασίας, η οποία δουλεύει για καιρό και χρειάζεται μίαν αφορμή συνταρακτική, μίαν αφορμή θεμελιώδη ώστε να έρθει στον κόσμο της ύλης, ώστε να καταστεί ο κύριος τρόπος έκφρασης όταν όλα τα άλλα σιωπούν. Επισήμως παρουσιάζω το πρώτο μου βιβλίο στα 2015, όμως το υλικό άρχισε να συλλέγεται εντός μου ήδη από το 2006, δύο ημέρες πριν από τον θάνατο της μητέρας. Εκεί στο νοσοκομείο λοιπόν μη έχοντας άλλον τρόπο να εκφραστώ αν και μουσικοσυνθέτης κατά βάσιν, αρχίζω να σκαλίζω τα πρώτα ποιήματά μου. Ένας θάνατος και μία γέννηση στα 2006 για εμένα. Η γέννηση του Νικηφόρου Βυζαντινού. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία.
- Γράφεις πολλά είδη κειμένων, ποίηση, άρθρο, δοκίμιο, χρονογράφημα, αφήγηση. Έχεις προτίμηση;
Θεωρώ πως τα πάντα από όσα κάνουμε, είναι εκφάνσεις της ανάγκης μας να εκφραστούμε. Θα έλεγα πως η ποίηση κυριαρχεί σε ό,τι κάνω με πάνω από 300 ίσως ποιήματα έμμετρα πάντα. Όμως δεν μπορώ να πω ότι δεν αρέσκομαι και στις λογοτεχνικές αναφορές κυρίως σε προπολεμικούς λογοτέχνες, διότι μου αρέσει να φέρνω στο φως του δύσκολου για τα πνευματικά μας ζητήματα σήμερα, πολλές από εκείνες τις φωνές που σήμερα στην πλειοψηφία τους είναι λησμονημένες. Δεν το κάνω μόνον για τις ίδιες και τους ίδιους, το κάνω περισσότερο ώστε να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης της ποιότητας κάποιων άλλων εποχών σε σχέση με το σήμερα, το κάνω με κυριότερο σκοπό το να οξυνθεί το κοινό αισθητήριο περί του τι είναι αξιόλογο και τι όχι στην τέχνη του λόγου, με την οποία κυρίως καταπιάνομαι. Θα έλεγα πως βρίσκω στην ποίηση ανάπαυση ψυχική αν πρέπει να προτιμήσω λοιπόν κάτι εξ αυτών των ειδών, σίγουρα θα ήταν η έμμετρη ποίηση.
- Πες μου κάποιους αγαπημένους σου ποιητές και πεζογράφους.
Είμαι της παλιάς σχολής αν και στην τέχνη δεν υπάρχει παλιό και νέο αλλά αξιόλογο και μη. Πρώτη αθηναϊκή σχολή, Αχιλλεύς Παράσχος κυρίως κι έπειτα ακολουθεί η γενιά του 1880, Παλαμάς και λοιποί. Η λατρεμένη μου γενιά ως γνωρίζεις είναι γενιά του μεσοπολέμου, Λαπαθιώτης, Πολυδούρη, λίγος Καρυωτάκης αν και ο κυριότερος εκπρόσωπός της. Γενικά αυτός ο όψιμος αισθητισμός κυρίως του Λαπαθιώτη που σαφώς ανήκει στο πρώτο κύμα των νεοσυμβολιστών μέχρι το 1910 αλλά και σαφώς εμπλέκεται δυναμικά και με στην δεύτερη δεκαετία του προηγούμενου αιώνα, με συγκινεί αφάνταστα. Λαπαθιώτης λοιπόν ο κεντρικός μου λογοτέχνης, ο “Όσκαρ Ουάιλντ της Ελλάδος”. Επίσης ο Ουράνης ως αμέσως μεταπολεμικός μου είναι άκρως ενδιαφέρων υφολογικά και νοηματικά.
-Τι πιστεύεις πως εξελίσσει την πένα ενός δημιουργού περισσότερο, η τριβή με το αντικείμενο, τα διαβάσματα, οι εμπειρίες;
Θεωρώ οι εμπειρίες που συσσωρεύονται εντός του πρωτίστως. Αυτές είναι το ορμητήριο από όπου ξεκινά κανείς το ταξίδι. Βεβαίως έρχεται και η τριβή και η εργασία ώστε το πρωτόλειο να γίνει δημοσιεύσιμο. Τελευταίο όσο και αν φαίνεται παράξενο είναι το διάβασμα άλλων ποιητών. Ο κύριος λόγος είναι ότι όταν μιλάς για σένα, δεν μπορείς να μιλάς με το ύφος κάποιου άλλου, η γραφή ξεκινά εντός σου και το ιδανικό θα είναι να βρει καταφύγιο και σε άλλες ψυχές, ακόμη όμως και αν αυτό δεν συμβεί ποτέ, θεωρώ την ποίηση ως προσωπική καταγραφή, προσωπικό ημερολόγιο για τον καθέναν από εμάς. Το αν ταιριάζουν οι ψυχοσυνθέσεις μας με ορισμένους σύγχρονους ή μελλοντικούς, αυτό αφορά μία άλλη διαδικασία.
- Άλλη μια αγάπη σου είναι η σύνθεση κυρίως ορχηστρικής μουσικής με θητεία και στο εξωτερικό. Ποιήματά σου έχεις μελοποιήσει ποτέ;
Παραδόξως όχι. Και αναφέρω την λέξη αυτή διότι τα ποιήματά μου ως έμμετρα είναι πολύ εύκολο να μελοποιηθούν, τουλάχιστον πιο εύκολο θεωρητικά από τα ελεύθερα ποιήματα. Ίσως κάποια στιγμή το προσπαθήσω διότι θεωρώ πως ξοδεύω το όποιο ταλέντο μου σε πολλούς χώρους κάτι που δεν είναι βοηθητικό για το όραμα που έχω για την τέχνη. Για την ώρα δεν θα επιθυμούσα να τα μελοποιήσει άλλος αν και γνωρίζω πως ένας στίχος αν παραμείνει σε ένα βιβλίο χάνει την δυναμική του διότι είναι άλλο ζήτημα να διαβαστεί από ελάχιστους και άλλο να μελοποιηθεί, να φτάσει στα χείλη των πολλών. Ίδωμεν.
- Υπάρχουν θέματα που αγγίζεις συχνά στην ποίησή σου;
Σαφώς. Όσοι με διαβάζουν μιλούν πως θίγω συχνά το δίπολο «Έρως – Θάνατος», ένα δίπολο που κυριάρχησε στο κίνημα του ρομαντισμού στον 19ο αιώνα, η αίσθηση της ανολοκλήρωτης ζωής με συγκινεί βαθιά. Θίγω επίσης το δίπολο «Νεκροί – Ζώντες» κυρίως στην “πατριωτική” μου περίοδο στις αρχές, στην προσπάθειά μου να κινητοποιήσω τον κόσμο γύρω μου την ώρα που τον παριστάνω ως εν ζωή νεκρό. Αν κοιτάξω όμως ακόμη πιο βαθιά τα γραπτά μου θα δω εγώ ο ίδιος πως το βασικότερο κίνητρό μου και θέμα είναι η αδικία. Η αδικία ενός πρόωρου θανάτου, η αδικία της σκλαβιάς, του τάφου εν ζωή, η αδικία ενός ανεκπλήρωτου έρωτα. Ναι, το κυριότερο θέμα μου τελικά είναι η αδικία γύρω μας με τις τόσες τις εκφάνσεις. Η ανικανότητα να είμαστε για όσο είμαστε εδώ επάνω ευτυχισμένοι ως άνθρωποι, διότι σπαταλούμε τόσο χρόνο για τους γύρω και τόσο λίγο για εμάς. Θαρρώ πως αν ίσχυε το αντίθετο, αν αγαπούσαμε την αυτοεξέλιξή μας και δεν μας ενδιέφεραν τόσο οι άλλοι, θα μιλούσαμε για έναν άλλον κόσμο, έναν άλλον πλανήτη.
-Πες μας δυο λόγια για τη λογοτεχνική σου παραγωγή ως τώρα.
Επισήμως η βιβλιογραφία μου περιλαμβάνει πέντε ποιητικές συλλογές. Η πρώτη στα 2015 με γενικό τίτλο «ΑΠΟ ΤΟ ΕΓΩ ΣΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ» με δύο ποιητικές συλλογές, την ΣΠΟΡΑ και την ΚΟΜΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ μαζί με ένα μικρό θεατρικό μονόλογο για την αδικοχαμένη ηθοποιό του μεσοπολέμου Ελένη Παπαδάκη, μία ακόμη μεγάλη αδικημένη που χάθηκε στα Δεκεμβριανά. Δεν με ενδιαφέρει σε αυτή τη φάση της ζωής μου η πολιτική επουδενί. Αυτό που θέλησα να τονίσω ήταν πάντα η αδικία. Δεύτερη προσπάθειά μου υπήρξε η συλλογή «ΑΣΜΑΤΑ ΝΕΚΡΙΚΑ» μία δύσκολη θεματολογικά ποιητική συλλογή εικοσιπέντε ποιημάτων, η οποία ασχολείται με τον ΘΑΝΑΤΟ. Είναι μία προσπάθεια να ιδωθεί ο θάνατος από διαφορετικές πλευρές ακόμη και να χλευαστεί με κύριο στόχο να γράψω ενάντια στον υλισμό του σήμερα, ενάντια στην άποψη πως θα ζήσουμε χίλια χρόνια και πως τίποτε δεν πρόκειται να μας αγγίξει, ενώ την ίδια ώρα όλα είναι τόσο εφήμερα και εύθραυστα. Το 2021 προσπάθησα να εκδώσω την ποιητική συλλογή «ΨΥΧΗΣ ΑΝΑΛΕΚΤΑ», διάφορα ποιήματα και επιγράμματα πενήντα πέντε στον αριθμό πάντοτε έμμετρα για ερωτικά, κοινωνικά, σατυρικά ζητήματα. Δυστυχώς οι εκδότες δεν ενδιαφέρθηκαν, οπότε έπειτα από το σχετικό ξεδιάλεγμα θα προβώ εκ νέου σε αυτοέκδοση.
-Ήρθε η ώρα να μιλήσουμε για την τελευταία σου πνευματική εργασία «Ανάμεσα σε δύο πολέμους». Περί τίνος πρόκειται;
Η πλέον πρόσφατη ποιητική μου εργασία είναι το «ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΕ ΔΥΟ ΠΟΛΕΜΟΥΣ» μία συλλογή είκοσι ένα ποιημάτων στο ύφος του μεσοπολέμου με σαφείς αναφορές σε πρόσωπα της εποχής όπως ο Λαπαθιώτης και η Πολυδούρη, τους οποίους και προανέφερα. Είκοσι ένα ποιήματα όσα και τα χρόνια αναμεταξύ του πρώτου και δεύτερου μεγάλου πολέμου από το 1918 ως το 1939. Αυτή η συλλογή βρίσκεται έπειτα από το και πάλι μη ενδιαφέρον των εκδοτών (οι οποίοι δεν είχαν τίποτε να αναφέρουν επί του έργου και η μόνη τους αναφορά έγινε για ό,τι ο καθένας μας κατανοεί) επί του πιεστηρίου και σε λίγες ημέρες πρώτα ο Θεός θα την έχω στα χέρια μου για όποιο φίλο ή φίλη θα ήθελε να την προμηθευθεί. Ως λάτρης εκείνης της περιόδου θέλησα να επαναφέρω στα νεοελληνικά γράμματα το συγκεκριμένο ύφος, έμμετρη πάντα με αναφορά κεντρική στο δίπολο «Έρως – Θάνατος» μα και πάντοτε με εκείνη την γλυκύτατη μελαγχολία και νοσταλγική διάθεση που αποπνέει στην δική μου αντίληψη εκείνη η εποχή η τελευταία όψιμη belle epoque του μεσοπολέμου, το ξαπόσταμα της ανθρωπότητας για λίγα χρόνια πριν αυτοκτονήσει και πάλι ως συνηθίζει από καιρού εις καιρόν, τα παραδείγματα είναι εμπρός μας και σήμερα.
-Ξέρω πως ένα μεγάλο σου όραμα είναι να στραφεί περισσότερος κόσμος στην ποίηση και είσαι πολύ δραστήριος προς αυτό. Πες μας κάποιες κινήσεις σου.
Ακριβώς. Το όραμά μου για την ποίηση είναι να την αγοράζει πολύς κόσμος και το κυριότερο να την διαβάζει. Το γιατί δεν την διαβάζει το εντοπίζω σε δύο άξονες, πρώτον το κακής ποιότητας παραγόμενο έργο και δεύτερον η ευκολία των εκδοτών να κυκλοφορήσουν κάποιον αρκεί να πληρωθούν αδρώς. Στον βωμό του κέρδους λοιπόν εσφάγει η ποίησή μας. Προσπαθώ να δημοσιεύω αξιοπρεπή ποίηση, όχι θολοκουλτούρα από εμένα. Αυτό κυρίως κάνω. Επίσης πραγματοποιώ λογοτεχνικές βραδιές με αναφορά σε προπολεμικά πρόσωπα της λογοτεχνίας μας, δίνω όσο μπορώ το έναυσμα, το κίνητρο να αρχίσει κάποιος να γράφει ,αλλά το κυριότερο να διαβάζει, αυτό θα τον βοηθήσει να οξύνει το κριτήριό του περί καλαισθησίας. Επρότεινα προσφάτως διαμέσου επιστολής και στον Δήμαρχο της Αθήνας πέρα από την αξιοποίηση σπιτιών λογοτεχνών ,όπως αυτό του Παλαμά στην Πλάκα που έχει καταντήσει δημόσιο ουρητήριο και το σπίτι του Λαπαθιώτη που ερειπώνεται στα Εξάρχεια, την ίδρυση του «ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΟΥ ΠΟΙΗΤΙΚΟΥ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ» .Το αν θα εισακουστώ ουδείς το γνωρίζει. Με τον ιστορικό σύλλογο του «ΠΑΡΝΑΣΣΟΥ» και με την ιδιότητά μου ως ένας από τους κοσμήτορες σχολών, σχεδιάζω να προτείνω λογοτεχνικές βραδιές όχι υπό την έννοια φιλολογικών μνημοσύνων, αλλά βραδιές ποίησης όπου ο λαός μας θα απολαύσει το απάνθισμα μεγάλων ποιητικών φωνών αυτού του τόπου των περασμένων αιώνων και δεκαετιών. Τα ίδια και για την Εθνική Εταιρία των Ελλήνων Λογοτεχνών ,η οποία προσφάτως με εξέλεξε ως μέλος της τακτικόν. Επίσης αρθρογραφώ όπου μου δίνεται βήμα σε τοπικές μα και πανελλαδικής κυκλοφορίας εφημερίδες αναφορικά με ζητήματα Πολιτισμού.
Γενικώς αυτό που πρέπει να συμβεί είναι η ΑΜΕΣΗ μετάγγιση νέου λογοτεχνικού αίματος στο γερασμένο πνευματικό σώμα αυτής της χώρας, να πάψει η ποίηση να θεωρείται ως παρακατιανή ασχολία για τον κάθε έναν, να σταματήσει η αυτοπεριχαράκωση ενίοτε του πνεύματος σε ομηγύρεις και να αλλάξει θεματική και η ποίηση η ίδια, από διαρκείς (πολλάκις αναιτίως και δίχως και καμιά έμπνευση ουσιαστική) «εσωτερικής καύσεως» μονολόγους, να αποκτήσει και πάλι την δυναμική του παρελθόντος, αποκτώντας ή καλύτερα επανακτώντας τον καθοδηγητικό της ρόλο για τον λαό μας σε ένα νέο άγραφο «κοινωνικό συμβόλαιο» μαζί του.
Υπό όλο αυτό το σκεπτικό δεν σταματώ να υπογράφω πολλά από τα κείμενά μου με την ρήση αυτού του πρωτεργάτη της λογοτεχνίας μας, του πατριδοκεντρικού λόγιου του “οικειοθελώς εις τα επέκεινα”, Απριλίου οκτώ 1910, Περικλή Γιαννόπουλου, το αμίμητο ΕΜΠΡΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗΝ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΝ !
-Σου εύχομαι καλή επιτυχία σε όλα σου τα σχέδια!!!
Ευχαριστώ και πάλι για το βήμα.
