Σήμερα στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" έχω προσκαλέσει τη συγγραφέα Μαρίλεια Γιαλούρη. Η καλεσμένη μου γεννήθηκε και ζει στην Αθήνα. Σπούδασε Φιλολογία. Συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές στην Αρχαία Ελληνική Φιλολογία, κατά τη διάρκεια των οποίων άρχισε να μελετά αρχαία ελληνική ιατρική. Αυτό την οδήγησε στην έκδοση δυο βιβλίων για τον Ιπποκράτη, ένα για ενήλικες κι ένα για παιδιά, στα οποία αφηγείται με λογοτεχνικό ύφος τη ζωή του. Με τη Μαρίλεια Γιαλούρη είπαμε πολλά για τα συγγραφικά της ταξίδια που γέννησαν τα γοητευτικά αυτά βιβλία. Ας δώσουμε τον λόγο στη δημιουργό!
Συνέντευξη : Αγγελική Καραπάνου
-Κυρία Γιαλούρη, ευχαριστώ που αποδεχτήκατε την πρόσκλησή μου γι’ αυτή τη συνομιλία.
Με μεγάλη χαρά και σας ευχαριστώ πολύ.
-Αρχικά θα ήθελα να μου πείτε πότε αρχίσατε να γράφετε.
Η συγγραφή του «Ιπποκράτη» είναι η πρώτη συστηματική λογοτεχνική μου συγγραφή, η οποία ξεκίνησε πριν από περίπου 4 χρόνια. Η ιδέα κυκλοφορούσε στο μυαλό μου και οργανωνόταν σιγά σιγά. Μόλις διαμόρφωσα την ύλη, ξεκίνησαν και οι ωδίνες του συγγραφικού τοκετού για να πάρει το περιεχόμενο την κατάλληλη μορφή.
-Κι αν σας ρωτούσα τους αγαπημένους σας συγγραφείς απ’ όλες τις εποχές ;
Κάθε φορά που προσπαθώ να απαντήσω αυτήν την ερώτηση λέω διαφορετικούς συγγραφείς. Θα σας πω, όμως αυτούς που δεν παραλείπω ποτέ: τον Πλάτωνα, τον Λουκιανό, τον Μωπασσάν, τον Ρόμπερτ Γκρέιβς, τον Ροΐδη και τον Άγγελο Βλάχο.
- Τα τελευταία χρόνια τι σας αρέσει να διαβάζετε;
Γενικά, έχω τη συνήθεια να διαβάζω παράλληλα δύο ή περισσότερα βιβλία. Τις περισσότερες φορές συνδυάζω έναν αρχαίο συγγραφέα και σύγχρονα ιστορικά μυθιστορήματα.
-Ο συγγραφέας είναι ένας άνθρωπος που έχει κλίση στο γράψιμο. Ποιους δρόμους όμως πρέπει να ακολουθεί για να βελτιώνεται διαρκώς;
Ο συγγραφέας, νομίζω, προσπαθεί να γράψει αυτό που θα του άρεσε να βρει ο ίδιος σε ένα βιβλίο. Επομένως, η προσωπική του εξέλιξη δεν μπορεί να είναι ξέχωρη από την ανάγνωση βιβλίων άλλων συγγραφέων και η ανάγνωση αυτή πρέπει να είναι κριτική. Πρέπει να θέτει στον εαυτό του διαρκώς το ερώτημα «τι» του άρεσε ή όχι σ’ αυτό που διάβασε και να κάνει απολύτως συνειδητό το «γιατί» έφτασε σ’ αυτήν την κρίση. Έτσι, νομίζω μπορεί να δημιουργήσει για τον εαυτό του έναν οδηγό διαρκούς εξέλιξης. Επίσης, πρέπει να ακούει και την κριτική όσων διάβασαν το έργο του…
-Τι μέρος της καθημερινότητάς σας «κλέβει» η συγγραφή κι η ανάγνωση βιβλίων; Ασχολείστε με τη λογοτεχνία καθημερινά, συχνά ή περιστασιακά;
Η συγγραφή και η ανάγνωση δεν είναι δυνατόν να γίνουν με την ίδια ευχέρεια. Η ανάγνωση είναι σχεδόν καθημερινή. Η συγγραφή, πάλι, είναι πιο περιστασιακή και πολλές φορές έχει μόνο τη μορφή αποσπασματικών σημειώσεων…
- Ποια βαθύτερη ανάγκη σάς κάνει να γράφετε και τι χαρίζει αυτή η δραστηριότητα στη ζωή σας;
Γράφω κάτι, όταν θέλω να το κατακτήσω. Με άλλα λόγια, όταν θέλω να το κατανοήσω σε βάθος και να σχηματίσω μια ολοκληρωμένη εικόνα γι’ αυτό. Η συγγραφή με βοηθάει να ταξινομήσω τη σκέψη μου και να παρακολουθήσω την πορεία της συλλογιστικής μου είτε πρόκειται για διατύπωση κάποιου επιχειρήματος είτε για την αφήγηση κάποιου γεγονότος είτε για την ηθογράφηση ενός προσώπου. Με την άγραφη σκέψη κάνω τις νοητικές δοκιμές, με τη γραφή τακτοποιώ τον κόσμο μου.
-Έχετε εκδώσει ένα μυθιστόρημα για ενήλικες για τον Ιπποκράτη κι ένα εικονογραφημένο βιβλίο για παιδιά που αναφέρεται στον μεγάλο γιατρό της αρχαιότητας. Πώς ξεκίνησε η μελέτη σας για την αρχαία ιατρική;
Ξεκίνησε από το Μεταπτυχιακό μου. Ήθελα να ασχοληθώ με την αρχαία ρητορική και ο καθηγητής μου, ο κος Καραδήμας, ο οποίος έγραψε, προς μεγάλη μου χαρά και τιμή, και τον πρόλογο του βιβλίου μου, μου πρότεινε να μπούμε στα χωρικά ύδατα της ρητορικής στην αρχαία Ιατρική. Δέχτηκα την πρόκληση και από εκεί μπήκα στον μαγικό αυτό κόσμο. Παρότι τελείωσα το Μεταπτυχιακό, συνέχισα το διάβασμα, αλλά όσο γνώριζα ευρύτερα την αρχαία Ιατρική και τον Ιπποκράτη, μεγάλωνε η ανάγκη να συνθέσω μια ολοκληρωμένη και συνεπή φιγούρα γι’ αυτό το εμβληματικό πρόσωπο. Οι πηγές μου έδιναν μόνο αποσπάσματα και ψηφίδες για τον Ιπποκράτη, έλειπε η σύνδεση και η συνέχεια. Επιχείρησα, λοιπόν, να βρω την εσωτερική συνοχή των ψηφίδων, μελετώντας τον αρχαίο κόσμο και το έργο του Ιπποκράτη.
-Πάμε λοιπόν στο μυθιστόρημά σας «Ιπποκράτης» που κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 γράμματα το 2021. Ποια περίοδο γράφτηκε και πόσο χρόνο σας πήρε να το ολοκληρώσετε;
Είμαι από τους ανθρώπους που μ’ αρέσει να βρίσκω διεξόδους στα προβλήματα. Η περίοδος λοιπόν, που για τους περισσότερους ήταν δυστοπική και άγονη, για μένα ήταν η ευκαιρία που χρειαζόμουν. Λίγο πριν την καραντίνα είχα πάρει την απόφαση και είχα ξεκινήσει τον «Ιπποκράτη». Με την επιβολή της καραντίνας ο χρόνος διεστάλη. Ξυπνούσα στις 6 π.μ. μελετούσα και έγραφα. Μου πήρε λίγο περισσότερο από έναν χρόνο.
- Θα μας χαρίσετε ένα απόσπασμα;
Θα σας παραθέσω δύο αποσπάσματα: Το πρώτο αφορά την ιατρική πράξη, γιατί ο Ιπποκράτης πάλεψε πολύ για να αποκτήσει η ιατρική μεθόδους ασφαλείς και λιγότερο επίπονες για τον ασθενή.
«Ο άνθρωπος που ήταν χτυπημένος και σ’ όλη τη διαδρομή βλαστημούσε, μόλις μπήκε στο ιατρείο, σταμάτησε προς στιγμήν, γιατί τον αποσυντόνισε από τα τραύματά του η περιέργεια να παρατηρήσει το ιατρείο. Το ίδιο κι οι άλλοι δύο ναυτικοί.
Δεν είχε τύχει ποτέ, ούτε στην πόλη τους και πολύ περισσότερο στα ταξίδια τους, να επισκεφτούν ένα τέτοιο ιατρείο. […] Στον διπλανό τοίχο τράβηξε την προσοχή τους μια κλίμακα που στηριζόταν στον τοίχο. Από το μυαλό του τραυματισμένου ναυτικού πέρασε με τρόμο μια σκηνή που είχε δει να εκτυλίσσεται κάποια φορά στη Ρόδο, όταν ένας ναύτης από το πλήρωμά του είχε την κακή τύχη να οδηγηθεί ενώπιον του δημόσιου γιατρού για να τον θεραπεύσει από το κάταγμα στην πλάτη του. Ο γιατρός, σαν ευκαιρία για δημόσιο θέαμα, είχε κρεμάσει ανάποδα, με το κεφάλι κάτω και τα πόδια πάνω, τον ναύτη δεμένο πάνω στην κλίμακα και, αφού έδωσε εντολή στους βοηθούς του να τη δέσουν με τον άνθρωπο πάνω της από τη σκεπή ενός σπιτιού, την άφησε να πέσει κάθετα, για να κάνει ανάταξη των οστών της σπονδυλικής στήλης. Οι παριστάμενοι έμειναν με κομμένη την ανάσα, κομμένη ήταν και η ανάσα του κακόμοιρου του ναύτη από τον πόνο που προκάλεσε η απάνθρωπη θεραπεία. Το πλήθος, βλέποντας το εντυπωσιακό αλλά αποτρόπαιο θέαμα, έμεινε με ανοιχτό το στόμα, άλλοι οπισθοχώρησαν με φρίκη, άλλοι συνόδευσαν το θέαμα με κραυγές και άλλοι έμειναν σιωπηλοί και περίεργοι να δουν την εξέλιξη. Ο γιατρός, με περίσσια βεβαιότητα και αυτοπεποίθηση, ζήτησε από τους βοηθούς να μεταφέρουν τον άνθρωπο στο ιατρείο, ικανοποιημένος για την επιτυχία του εγχειρήματος. Τον ναύτη δεν τον ξαναπήραν στο πλήρωμα του πλοίου. Είχε μείνει παράλυτος στη Ρόδο. Η τύχη του αγνοείται έκτοτε.
Ευτυχώς για τον χτυπημένο ναύτη που αντίκριζε με δέος και τρόμο την κλίμακα, ο Ιπποκράτης δεν την συμπεριλάμβανε στις πρακτικές του. Την είχε βέβαια στο ιατρείο, κληρονομιά από τον πατέρα και τον παππού του, αλλά θεωρούσε ότι ήταν εξαιρετικά βίαιος και αναποτελεσματικός τρόπος για να πετύχει κανείς ανάταξη οστών. Αντ’ αυτής είχε παραγγείλει να του κατασκευάσουν ένα βάθρο, μία κλίνη μακρόστενη που στην κεφαλή, στα πόδια και στο μέσον είχαν προσαρμοστεί μοχλοί και τροχαλίες. Με ελεγχόμενες κινήσεις των μοχλών ο γιατρός πετύχαινε την ανάταξη με ασφαλέστερο και λιγότερο επίπονο τρόπο, καθώς μπορούσε με ακρίβεια να προσαρμόζει την ταχύτητα και την ένταση που χρειαζόταν. Αυτήν την κλίνη την είχε ο Ιπποκράτης μέσα στο ιατρείο του, μπροστά από την κλίμακα, ως σύμβολο των νέων δογμάτων που ήθελε να περιβάλλουν την ιατρική του τέχνη για τη μεγαλύτερη δυνατή αποτελεσματικότητα στη θεραπεία με όσο λιγότερη βία και πόνο για τον ασθενή.» (Ιπποκράτης, σελ.72-74)
Το δεύτερο αφορά την ιατρική δεοντολογία: Αν μας κληροδότησε κάτι ο Ιπποκράτης είναι αυτό που λέμε σήμερα βιοηθική. Ο Όρκος του είναι ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτής της πρόθεσης.
«Στ’ αλήθεια, πατέρα, δεν έχεις απορία να μάθεις τι είναι όλα αυτά τα παράδοξα περιστατικά και από ποιον εκκινούνται;»
«Όχι, Θεσσαλέ, δεν έχω» απάντησε μειλίχια ο Ιπποκράτης.
«Μα, είναι ολοφάνερο ότι κάποιος εδώ μεταχειρίζεται τα φάρμακα και τις δυνάμεις της φύσης για να πετύχει κάποιο όφελος, βάζοντας σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή! Δεν είναι λοιπόν υποχρέωση του γιατρού να τον σταματήσει; Να παρασταθεί στη ζωή και να πολεμήσει τον θάνατο;» ρώτησε με έξαψη ο Θεσσαλός.
«Υποχρέωση του γιατρού» απάντησε ο Ιπποκράτης «και δέσμευσή του ιερή, όπως λέει και ο Όρκος που έδωσες, είναι το εξής:
Συνταγές θα δίνω ιατρικές, οι οποίες θα ’ναι όσον εξαρτάται από τη δύναμη και τη δική μου κρίση μόνο για καλό του αρρώστου και θα φυλάγομαι να μη δώσω συνταγή για το κακό ή για να τον βλάψω. Και να μου το ζητήσουν φάρμακο θανατηφόρο, σε κανένα δεν θα δώσω, ούτε θα διατυπωθεί από μένα τέτοια συμβουλή. Αγνή και καθαρή θα φυλάξω τη ζωή και την τέχνη μου.
Δεν είναι, δηλαδή, χρέος του γιατρού να εμπλέκεται σε σκευωρίες και ραδιουργίες ανθρώπων που επιζητούν με κάθε τρόπο και κάθε μέσο τον έλεγχο της ζωής και του θανάτου των άλλων. Μπορεί και πρέπει να ξέρουμε τις ιδιότητες των βοτάνων, πότε αυτά είναι φάρμακα και πότε δηλητήρια, κι αν κάποιος γίνει θύμα τους, να προσπαθήσουμε να τον σώσουμε, χωρίς, ωστόσο πρόθεση να αναμειχθούμε σε ιστορίες τέτοιες. Αν τέτοια ήταν η αποστολή και η τέχνη μας, τότε γιατί πιστεύεις ότι αρνηθήκαμε να ενταχθούμε σε αυλή βαρβαρική και τρέξαμε μακριά απ’ τον πέρση βασιλιά; Γιατί, αν όχι για να κρατήσουμε την τέχνη μας αδούλωτη στις ανθρώπινες ματαιοδοξίες; Αν όχι για να κρατήσουμε τη γνώση ελεύθερη από μικροπρεπή συμφέροντα; Μπορεί λοιπόν στη μακεδονική αυλή να συμβαίνουν γεγονότα που έχουν ως εξωτερική τους έκφανση τη ζωή και τον θάνατο, τα οποία σ’ αυτό το σημείο μοιάζουν να απασχολούν την ιατρική, αλλά πίσω από αυτά κρύβεται ο πόθος για δύναμη και εξουσία. Κι αυτά διόλου δεν απασχολούν την ιατρική. Μην πλανάσαι λοιπόν, Θεσσαλέ, και μη νομίζεις ότι εκτελείς το χρέος σου ως γιατρός, διότι απλώς γίνεσαι παίγνιο στις επιδιώξεις κάποιων. Χρειάζεται κάποιος να έχει τη φρόνηση του Αρίμνηστου, προκειμένου να μην παρασυρθεί και να παραμείνει στην υπηρεσία της ιατρικής και όχι της δολοπλοκίας».
Ο Θεσσαλός κατάλαβε πολύ καλά τι ήθελε να πει ο Ιπποκράτης και δεν προέβαλε καμία περαιτέρω ένσταση, ούτε διατύπωσε άλλη ερώτηση. Είπε μόνον: «Αύριο κιόλας θα είμαι έτοιμος να ξεκινήσουμε».
-Τι θα θέλατε να προσφέρετε στους αναγνώστες με την έκδοση αυτού σας του έργου;
Για κάθε μεγάλο αγαθό που απολαμβάνουμε, για κάθε μεγάλο επίτευγμα που κατακτά η ανθρωπότητα, υπάρχει κάποια χαρισματική προσωπικότητα που αφιέρωσε τη ζωή και την ενέργειά της σ’ αυτόν τον σκοπό. Πιστεύω ότι ο Ιπποκράτης αντιπροσωπεύει τη φιγούρα που δίνει αυτόν τον «καλό αγώνα». Ο Ιπποκράτης πιστεύει ότι μπορεί να βρεθεί η θεραπεία για όλες τις ασθένειες και βασισμένος σ’ αυτήν την αισιόδοξη και ανθρωποκεντρική πεποίθηση έδωσε τον αγώνα του. Με το βιβλίο αυτό γνωρίζουμε την αρχαία ιατρική, την ψυχοσύνθεση του αρχαίου γιατρού, τα προβλήματα που αντιμετώπισε. Βλέπουμε τη γέννηση της επιστήμης. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή με ανεπανάληπτη διανοητική κίνηση. Δίπλα στον Ιπποκράτη ζουν και αλληλεπιδρούν μαζί του μεγάλοι φιλόσοφοι, ρήτορες και ιστορικοί και ποιητές. Προσπαθώ να αποδώσω όλο αυτό το κλίμα μέσα από την αφήγηση και τον ζωντανό διάλογο. Είναι επίσης σημαντικό να πω πως ο Ιπποκράτης έζησε στην Κω και τη Λάρισα αλλά ταξίδεψε σε όλον τον ελλαδικό χώρο. Με το βιβλίο περιδιαβαίνουμε γνωστές και άγνωστες περιοχές του κλασικού ελληνικού χώρου και συναντάμε επίσης σημαντικά πρόσωπα της εποχής εκείνης.
-Αντιμετωπίσατε κάποιες δυσκολίες ν’ αποτυπώσετε τη ζωή μιας τόσο σημαντικής προσωπικότητας;
Όχι, ιδιαίτερα. Άλλωστε, όπως ανέφερα ήταν ήδη σχηματισμένο στο μυαλό μου αυτό που ήθελα να αποτυπώσω μέσα από το μυθιστόρημα. Νιώθω ότι περιέγραψα τη ζωή ενός οικείου μου μέσα σε έναν κόσμο οικείο για μένα.
- Γενικά τι ιδιαιτερότητες έχει η δημιουργία ενός ιστορικού μυθιστορήματος σε σχέση με τα άλλα είδη;
Το ιστορικό μυθιστόρημα είναι ένα υβριδικό είδος. Χρειάζεται την ιστορικότητα αλλά και τη φαντασία. Το ζητούμενο και η δυσκολία συνάμα είναι να αναμείξεις επιτυχημένα αυτά τα υλικά. Σίγουρα προϋποθέτει πολλή μελέτη αλλά θέλει και να εμπνέεσαι από πάθος για το θέμα ή την προσωπικότητα που γράφεις.
-Με ποιων άλλων σπουδαίων ανθρώπων τη ζωή θα σας ενδιέφερε κάποια στιγμή να καταπιαστείτε;
Στον Ιπποκράτη με έφερε κοντά μια συγκυρία. Θα αφήσω τη ζωή να με φέρει κοντά και στην επόμενη προσωπικότητα που θα εξάψει το ενδιαφέρον μου.
-Το 2022 κυκλοφόρησε το βιβλίο σας «Ιπποκράτης-Ο αρχαίος γιατρός» για παιδιά 5-13 ετών; Τι ακριβώς έχουν να πάρουν οι μικροί αναγνώστες απ’ αυτή την έκδοση;
Στο βιβλίο αυτό έχω επιλέξει, από την παρακαταθήκη που μας αφήνει ο Ιπποκράτης, τα μηνύματα που θεωρώ επίκαιρα και χρήσιμα για το σώμα, την ψυχή και το μυαλό των παιδιών. Είναι όσα έλεγα και στα παιδιά μου… Υγεία, ισορροπία, αισιοδοξία, φιλομάθεια, κριτική σκέψη, ανθρωπισμός. Μέσα από τη ζωντανή εικονογράφηση ταξιδεύουμε στις μέρες του Ιπποκράτη και συνομιλούμε με τον ίδιο και τα βιβλία του.
- Τι να περιμένουμε στο εγγύς μέλλον από σας; Κυοφορείτε κάτι καινούργιο;
Μελετώ εδώ και ένα χρόνο κάτι καινούριο και νομίζω ότι έχω κάτι να πω πάνω σ’ αυτό. Αλλά είναι κάπως ανώριμο ακόμη. Θα πω μόνο ότι θα κινηθώ πάλι σε ιστορικό μυθιστόρημα που θα σχετίζεται με την αρχαία ιατρική. Θα είναι όμως διαφορετική η σκοπιά αυτή τη φορά.
Κάπου εδώ τελείωσε η συζήτησή μας. Σας εύχομαι καλή συνέχεια στο λογοτεχνικό σας ταξίδι!
Σας ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία. Εύχομαι ό,τι πιο όμορφο σε σας και τους αναγνώστες μας.
Βρείτε το βιβλίο της Μαρίλειας Γιαλούρη "Ιπποκράτης" στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://24grammata.com
