Σήμερα στη στήλη "Στα βαθιά" έχω προσκαλέσει τον ποιητή Χάρη Ψαρρά. Ο καλεσμένος μου έχει σπουδάσει νομικά στην Αθήνα, στην Οξφόρδη και το Εδιμβούργο. Κατείχε τη θέση του λέκτορα στο Κολέγιο St Catharine’s στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Τώρα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον. Έχει εκδώσει πέντε ποιητικές συλλογές. Ποιήματα, δοκίμια, μεταφράσεις και αφηγήματά του συμπεριλαμβάνονται σε περιοδικές εκδόσεις και συλλογικούς τόμους. Μεταφράσεις ποιημάτων του έχουν φιλοξενηθεί σε ανθολογίες και περιοδικά σε χώρες της Ευρώπης και στις ΗΠΑ. Η ποίησή του είναι αφηγηματική, υπαρξιακή, συμβολική. Ο λόγος του είναι πολύπτυχος, ζωηρός, με εντυπωσιακές εικόνες και μεθυστικές αλληγορίες. Είναι μια γραφή που συνεπαίρνει με το λυρικό της υπόβαθρο και δημιουργεί συναισθηματικούς κραδασμούς. Θα ταξιδέψουμε με δέκα ποιήματά του!
Σπίρτα χειρός, Πλανόδιον, Αθήνα, 2002
Ο Whitman και οι βάτραχοι
Κατασκηνώνει ο ποιητής σε όχθη λίμνης
στα βαθυπράσινα νερά, στην επιφάνειά τους
ιδέες, σκέτο κρύσταλλο συναιρούνται και φαίνονται
ελευθερίες, ανεξαρτησίες, έθνος υπό κατασκευή
εκείνος πάλι ύμνο συσκευάζει
και κάτι βάτραχοι συγκάτοικοί του εκεί γύρω
όχι σπουδαία αμφίβια, σχεδόν γυρίνοι
προσεύχονται κι ας μην αγγίζει
ύψος προσευχής το βρεκεκέξ τους
προσεύχονται να πέσει, όχι η Μούσα
στον αντικατοπτρισμό της λίμνης,
μα ο ποιητής μες στα νερά
να μείνει άθικτο το προϋπάρχον ποίημα.
Μυθολογία (ΙΙ)
Ανάβοντας το ένα τσιγάρο πάνω στο άλλο
ο Ζντάνωφ με λευκούς κροτάφους πλέον
και καρβουνάκι ζωηρό στα μέρη της καρδιάς
έσερνε αδιάφορα το παπουτσωμένο πέλμα στη χλόη.
Τριφύλλια κουδουνίζανε στα χάδια της πατούσας του
ενέπνεε και ιερουργούσε – σέρνοντας αδιάφορα το πόδι –
μοιραία δενδρολίβανα.
Κι εν λουλουδάκι ώριμο και κινηματικό
απ’ την τριβή της σόλας καρφωμένο:
«Ρίξε τον ίσκιο, Ρώσε σκοτεινέ
να γίνει το ανθηρό κορμάκι μου υφήλιος».
Στην αγκαλιά του κύκλου, Κέδρος, Αθήνα, 2004
Η λυδία λίθος
Δε θα ρωτάς τη μάνα σου
για την αρχή και το τέλος αλλά
στα μάτια της θα εκφράζεται
για χάρη σου το τίποτα.
Θα σταματούνε τα ποτάμια
μια σπιθαμή πριν προκαλέσουν τον πνιγμό σου.
Τα χρήματα θα είναι αρκετά
τα όνειρα ολοκαίνουργια.
Η ευαισθησία μας όλους θα τους νικά
θα την τυλίγουν οι συντριπτικές μειοψηφίες
μες στα σύννεφα
θα τρέχει κι ο ασκός
της έμπνευσης o πάντα κούφιος Αίολος.
Στο στόχαστρο θα βάζεις την καρδιά
αυτό που αξίζει είναι πως
θ’ αστοχείς αραιά
σπανιότατα.
Τα άλογα θα τρέχουνε στο δάσος
μονάχα τα κορίτσια δε θα τρέχουν
θα σταματούν για το φιλί
και θα μένουνε έπειτα σπίτι.
Θ’ ακούς «η λάσπη χτίζεται με φως»
μα δε θα μένεις άφωνος
θα έχεις με το μέρος σου τους ποιητές
όσους γράφουν στη γλώσσα σου τουλάχιστον.
Ο χρόνος θα περνάει από πάνω σου
χωρίς να σε αγγίζει.
Γι’ ανθρώπους σαν κι εμάς
όλο και κάποια πρόνοια θα βρεθεί
κανείς δε θα πιστεύει
πως γεννήθηκες
έτσι και ξαφνικά
μέσ’ από δυο αστέρια.
Δε θα ’ναι πάντα το φεγγάρι στο πλευρό σου
όποτε όμως έχεις την ανάγκη του
θα σου συμπαραστέκεται
με τρόπο πλάγιο τρυφερά
όσο για τα παιδιά
δε θα σου φέρονται άσχημα
αν και δεν παίρνω όρκο πως
θα έχουν όρεξη να σε κοιτούν στα μάτια.
Ο τρελός
Φέρανε τον τρελό στο θάλαμο
μιμείται κάποιο λύκο
πάει να γρυλίσει
της φωνής του η ερημιά
του χάιδεψε τα χέρια.
Στο στόμα του σκαλώνει ένα δάκρυ
τα χείλη του βροχή.
Πώς του αχρήστευσαν τη γλώσσα και πώς
θάφτηκε η γλώσσα του στα δόντια;
Ποτάμι που σε στύψανε
και ψάχνεις για άλλη κοίτη
κι άλλη κοίτη δε βρίσκεις…
καρφώνονται της σκόνης τα χρονόμετρα
στο σώμα σου που φεύγει
ματώνεις πριν χιμήξεις
ο άνεμος καρφιά.
Όλο και σκύβεις γίνεσαι
ο αμνός, σε κατευνάζουν
ήταν η απώλεια σφαγή
δικό του ό,τι εχάθη.
Λίγο οικείος λίγο μακρινός
της θεραπείας η χλομάδα
πρόσωπο λείο ακριβό.
Χειρονομία αχρηστευμένη και ματιά
σαν ένα περιστατικό
που κέρδισε την προσοχή μας καθώς τα
λουλούδια χάνανε τα πέταλα.
Η δόξα της ανεμελιάς, Κέδρος, Αθήνα, 2008
Η Καταιγίδα του Τζιορτζιόνε
Λυπάμαι τον Τζιορτζιόνε.
Τον γήτευαν οι ομορφιές
μιας κοιμωμένης Αφροδίτης, μιας Μαντόνας.
Της λήθης λεία γίνανε κι αυτές.
Του λόγου του ως καλός τεχνίτης
την τέχνη του αναπαριστούσε
σε όψεις ανθρώπων, στης φύσης
τις σκηνές που αγαπούσε.
Δεν του αποδίδονται πολλά έργα
κι είν’ λιγοστές γι’ αυτόν οι όποιες πληροφορίες
μα ο πίνακάς του Η καταιγίδα
δίνει τροφή για σχόλια και πλήθος ερμηνείες.
Γράφει δυο λόγια για τον βίο του ο Βαζάρι
ότι βρεθήκανε με τον Ντα Βίντσι μια φορά
πως δάσκαλός του ήταν ο Μπελίνι
κι αυτό μας αφορά.
Στην Καταιγίδα ας μείνουμε, ωστόσο, έχει την όψη
του αινίγματος που είναι η ζωή.
Είναι τα αινίγματα που τρέφουνε τους μύθους
και δίνουν στις εμπνεύσεις μας πνοή.
Της λήθης λεία γίνανε κι αυτές.
Σύντομη πλην υμνητική
μια αναφορά επιφυλάσσουν στον Τζιορτζιόνε
της τέχνης οι ιστορικοί.
Ήχος γλυκός
Μετρώ τις χάντρες του κομπολογιού μου.
Αστράφτουνε
κεχριμπαρένιες κι όμορφες
μπροστά στο φλογισμένο
μέτωπο του ηλίου.
Όπου να ’ναι θα δύσει ο ήλιος
πίσω απ’ τους λόφους της απέναντι στεριάς θα χαθεί.
Σαν πέσει η νύχτα
οι χάντρες του κομπολογιού μου οι ετερόφωτες
δεν λάμπουνε πλέον.
Ακούγεται όμως ο ήχος τους
γλυκύς, κρυστάλλινος, καθώς
γλιστρούνε ζωηρές
στα δάχτυλά μου.
Τα όντως όντα, Κέδρος, Αθήνα, 2012
Τα όντως όντα
Ο Πλάτων είναι χωρισμένος πενηντάρης.
Μαίνεται κατά μόνας, κι όπως ομολογεί,
στις ξανθές έχει μάλλον προτίμηση,
κυρίως σ’ εκείνες με τα μπακιρένια δάχτυλα
που σχίζουνε το δίχτυ του καημού του
σαν βιολιών δοξάρια εξεγερμένα.
Θα μας κατατροπώσει το σκοτάδι
κι άντε τότε να γυρεύεις τα ρέστα
απ’ τον πατέρα σου που ήθελε να σε βγάλουν
Πλάτωνα κάποιο απόγευμα στην Καλαμάτα.
(Ο πατήρ του πατρός σου Πλάτων κι αυτός,
του Βαλκανικού μετώπου παλαίμαχος).
Το σκοτάδι μάς παίζει κι εντός έδρας μονότερμα
κι εμείς αρκούμαστε να εισπνέουμε εις μάτην
αύρες παραμυθητικές.
Αύρα, λοιπόν, παρήγορη και παραπονεμένη
είναι ο μύθος του Πλάτωνα.
Κι ο καθείς των οικείων του μύθων δεσμώτης.
Όταν γυρίζει το κεφάλι προς τα πίσω
και προς το στόμιο της σπηλιάς λοξοκοιτά,
βλέπει τα όντως όντα, δηλαδή
τους κροτάφους του που γκριζάρουν,
το ξαφρισμένο στέρνο του
και τον φακό της άτρωτης καρδιάς να τρεμοσβήνει.
Κι αν συνηθίσει στ' άσπρο φως, σιγά σιγά θα δει
μέσ’ από τους ατμούς μιας άπιαστης ιδέας
την αυτοχειρία του αδελφού του το ογδόντα,
τη μάνα του στου θανάτου την όψη
και τις λεγόμενες κακές ή ατυχείς στιγμές
που μας παραμερίζουν.
Η αλληγορία του σπηλαίου έχει κάνει
τον Πλάτωνα κουρέλι. Χρειάζεται ανάπαυση.
Ανάπαυσον, ο Θεός, τον δούλον σου, Πλάτωνα,
και κατάταξον αυτόν εν Παραδείσω,
όπου χοροί των Αγίων, Κύριε,
χοροί Αγίων κι όσα άλλα
εξίσου μας χρωστάς, λόγου χάριν
σπίθες παρηγορητικές
να στραφταλίζουν στ’ άβγαλτα νυχάκια των εμβρύων
και πλήθος ξαναμμένες Κυριακές.
Αναμέτρηση
Το βράδυ οι φλέβες σου γίνονται ποτάμια.
Εκβάλλουν στο κλωνί σου, στο κορμί μου.
Έρωτας πάνοπλος μαίνεται εντός μας,
του πόθου καλός αγωγός.
Τη μέρα οι λέξεις γίνονται βουνά.
Τις ανεβαίνουμε πιασμένοι χέρι χέρι.
Στους πρόποδές τους αίφνης μας γκρεμίζει
αγάπης οίστρος βομβαρδιστικός.
Στις φλέβες μας κυλούν οι λέξεις
«Μη σε χάσω» και «Μη με ξεχάσεις».
Πέσαν τα φράγματα. Οι φρεγάτες σου
ανοίγουν πυρ στον Τίγρη μου και τον Ευφράτη.
Άμαχος πληθυσμός εσύ κι εγώ,
κυνηγημένοι, ξεσπιτωμένοι.
Πήραμε τα βουνά. Μας πήρε το ποτάμι.
Gloria in Excelsis, Κέδρος, Αθήνα, 2017
Altamira
Κάθε σπίρτο που κρατάς στο χέρι,
πρώτη ύλη αρχαίας πυρκαγιάς,
κάνει το σκοτάδι πέρα.
Το σβήνει ο άνεμος για να μας συνεφέρει,
μα μένει η λάμψη του στης μνήμης τον αέρα.
Κι ο μαύρος του καπνός φτάνει απ’ το χθες
μέχρι το σήμερα κι έξαφνα ενώνει εμάς
με τους δεσμώτες, τη φωτιά στο σπήλαιο, τις σκιές.
Απολογισμός
Η πόρτα που δεν ανοίξαμε βγάζει
στον κήπο με τις τριανταφυλλιές,
στην καθαρή αντίφαση, στο ρόδο και στ’ αγκάθι.
Κι η κάθε πλάνη, φύλλωμα πυκνό,
διασώζει εντός της τα πουλιά από τον κυνηγό.
Ο κόσμος, μια παράσταση πλανόδιου θιάσου.
Ο θεατρώνης ξεγελάει τη δίψα του σκύβοντας
στη θυμέλη. Την πήρε για φιλιατρό.
Παραπέρα βάτραχοι κόαζαν, παρωδούσαν
αττικούς τραγωδούς και τη βαριά τους μούσα.
Άνθους μαρασμός είναι o χρόνος. Κι η μέτρησή του
γύψος σε πόδι γερό. Ποιος έχει θάρρος;
Η Εύα κι ο Οδόακρος στάθηκαν τολμηροί,
μα στα μισά της διαδρομής τούς λύγισαν οι ώμοι.
Η τόλμη τους μας στοίχισε Εδέμ και Ρώμη.
Βιογραφικό σημείωμα
Χάρης Ψαρράς (Αθήνα, 1982). Έχει εκδώσει πέντε βιβλία ποιημάτων. Έχει, κατά καιρούς, δημοσιεύσει ποιήματα, δοκίμια, μεταφράσεις και αφηγήματα σε περιοδικές εκδόσεις και συλλογικούς τόμους. Μεταφράσεις ποιημάτων του έχουν δημοσιευθεί σε ανθολογίες και περιοδικά σε χώρες της Ευρώπης και στις Η.Π.Α. Σπούδασε νομικά στα Πανεπιστήμια Αθηνών, Οξφόρδης και Εδιμβούργου. Διετέλεσε λέκτορας του Κολεγίου St Catharine’s στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ. Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον.
