Σήμερα στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" θα σας παρουσιάσω τον συγγραφέα Χάρη Καλαϊτζίδη. Η πρώτη μας επαφή έγινε πριν από λίγους μήνες, όταν τον είχα παρακολουθήσει σε μια πολύ ενδιαφέρουσα λογοτεχνική εκδήλωση. Τον Οκτώβριο του 2022 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Εστία το πρώτο του μυθιστόρημα, η "Πολεμική μηχανή" κερδίζοντας πολύ καλές εντυπώσεις τόσο από το αναγνωστικό κοινό, όσο κι από κριτικούς λογοτεχνίας. Για το δικό του βάπτισμα του πυρός στα ελληνικά γράμματα, τα νέα του σχέδια κι άλλα πολλά ξεδίπλωσε τις σκέψεις του και πραγματικά απόλαυσα τη συνομιλία μας. Ας τον ακούσουμε!
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
- Χάρη μου, σε καλωσορίζω στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Αρχικά θα ήθελα να μάθω πότε μπήκε στη ζωή σου το «σαράκι της συγγραφής».
Καλώς σας βρήκα. Γράφω πρόζα από έφηβος∙ διηγήματα πρώτα, μετά ατελείς νουβέλες. Όταν τελείωσα το σχολείο άρχισα να ασχολούμαι πιο έντονα. Πλέον προσπαθώ να αφιερώνω όσο περισσότερο χρόνο γίνεται στη συγγραφή.
- Τι δίνει στην καθημερινότητά σου αυτή η δραστηριότητα;
Συχνά ανακούφιση, συχνότερα ταλαιπωρία – και μόνο ενίοτε: μια δεύτερη παιδικότητα.
- Ποια εφόδια νομίζεις πως πρέπει να έχει κάποιος για να μπορεί να γράψει λογοτεχνία;
Θεωρώ πως όλοι μπορούν να γράψουν λογοτεχνία. Τώρα για να είναι καλή αυτή η λογοτεχνία βοηθάει σίγουρα το διάβασμα, η ενασχόληση με άλλες τέχνες, μια κοινωνιολογική/ανθρωπολογική ματιά στα πράγματα, μια ανησυχία, μια περιέργεια – κι ακόμα κι αυτά δεν αρκούν μερικές φορές.
- Μπορείς να σκεφτείς ποιες αρετές έχουν οι συγγραφείς που θαυμάζεις;
Οι αγαπημένοι μου ξέρουν να αρχίζουνε ξανά, να καταλύουν τον εαυτό τους, να εμφανίζονται αναπάντεχα διαφορετικοί κάθε φορά. Πώς να τους προσδιορίσεις; Οριακά αόρατοι και πανταχού παρόντες.
- Πιστεύεις περισσότερο στη δύναμη του ταλέντου ή της παιδείας;
Δεν πιστεύω πολύ στο ταλέντο. Δεν ξέρω τι είναι η παιδεία. Πιστεύω σίγουρα στην εξάσκηση και τη συνειδητή επεξεργασία. Αυτό είναι το βασικό. Και, για να βγει κάτι πραγματικά ισχυρό, απαιτείται μια σπάνια μορφή όρασης, η οποία δεν χαρίζεται, δεν κατασκευάζεται, ούτε κληροδοτείται, παρά μόνο προκύπτει μετά από αρκετά (αρκετά τι; δεν ξέρω).
- Παρακολούθησες ποτέ μαθήματα δημιουργικής γραφής;
Όχι. Ούτε έχω κάτι θετικό ή αρνητικό να πω για αυτά.
- Τον Οκτώβριο του 2022 κυκλοφόρησε το πρώτο σου μυθιστόρημα «Πολεμική μηχανή». Τι πραγματεύεται;
Η Πολεμική Μηχανή ψηλαφεί τον φασισμό στις πιο μικροσκοπικές κι ενδόμυχες μορφές του. Μέσα απ’ τον κύριο χαρακτήρα –τον ακροδεξιό Βαρθολομαίο Γδούπα, ο οποίος βρίσκεται σε μια οριακή συνθήκη, σε μια στιγμή κατάρρευσης– βλέπουμε τις ζωές εκείνων που αγάπησε: του Διονύση και της Αριάδνης. Πρόκειται για δυο ζωές στο περιθώριο, δύο ζωές σε πόλεμο με θηρία και θεσμούς, που κάποτε διαπλέκονται μ’ εκρηκτικές επιπτώσεις.
- Μπορείς να μας παρουσιάσεις ένα μικρό απόσπασμα;
Φυσικά. Κάτι απ’ το πρώτο πέρασμα στον χαρακτήρα του Διονύση, από τη γέννησή του:
Ο αδελφός μου σερβίρει ένα ποτήρι ουίσκι κι αρχίζει το ρεφρέν –«Ζήτω το έθνος. Ζήτω η πατρίδα»– ζητώντας έλεος, κοιτώντας με παρακλητικά, μικρό παιδί στα πόδια, όμως εγώ έχω κουραστεί, λαχταρώ να φύγω και μεθώ διαγράφοντας. Τον εξαφανίζω σα σιωπή. Ίσως τώρα λέει: «Κατατονία. Δείτε τον που δεν σαλεύει. Ήπιε παραπάνω. Το αίμα μου… Γρήγορα, ένα ασθενοφόρο σκυλιά! Σκυλιά; Κράτη, εκκλησίες, στρατοί…» μα εμένα λίγο με αφορά και λιγότερο με κόφτει, γιατί βρίσκομαι επιτέλους μόνος, μια ολόκληρη φυλή στη μέση της ερήμου.
Κινούμαστε σαν πουλιά, σε σχηματισμό, το σμήνος διασχίζει τους χρυσούς κόκκους, ένα σύννεφο. Οι αμμόλοφοι από κάτω χορεύουν σαλεμένοι, αλλάζουν θέση και παρτενέρ έτσι που δεν είμαστε σίγουροι αν πραγματικά κινούμαστε εμείς, ή μονάχα η έρημος. Το δέρμα μου είναι πια ένας χάρτης, νιώθω βρύα να πληθαίνουν στα ούλα, κάτι ανήσυχο ανεβαίνει από το στέρνο, μου πνίγει τον λαιμό, τ’ αυτιά, τα μάτια και τους πόρους. Μικρά λουλούδια ανθίζουν μέσα μου. Ανοίγω το στόμα και ξεχύνονται μπουμπούκια ορχιδέας, εραστές των μελισσών. Ήμουν ένας βοτανικός κήπος. Γίνομαι μια μάζα μελισσών. Δεν υπάρχει έρημος, μονάχα κύματα, και δεν υπάρχουν κύματα, παρά μόνο ένας χάρτης που αναμένει τη διαγραφή του. Όμως εγώ έχω τελειώσει με τη διαγραφή. Τα πάντα είναι ξεχωριστά και αδιαίρετα, αυτούσια, ενικά, σε απόλυτη αρμονία μ’ εκείνο που δεν είναι, με οτιδήποτε δεν θα μπορέσουν ποτέ να γίνουν. Ίσως και να ’μαι νεκρός, ποιος ξέρει, δεν αισθάνομαι νεκρός οπότε σημασία δεν έχει. Αισθάνομαι ότι μπορούν να ξεκινήσουν όλα από την αρχή. Όλα σκοτεινά και άμορφα, όλα ιστορικά. Η ιστορία αρχίζει από την έρημο, από έναν βοτανικό κήπο, από τα βάθη του ωκεανού. Η ιστορία ως κινηματογραφικό ψέμα –λέπια στην αρχή, πρωκτός και στόμα, μπουρμπουλήθρες, μετά μεγάλες σαύρες που αναδύονται ολοένα και πιο ροζ, ύστερα τρίχες και κραυγές, μια μεγάλη φωτιά, ο άνθρωπος με το ξύλο, να κόβει ξύλο, να τρώει ξύλο, ο Άνθρωπος με τα μούσια πάνω στα δυο ξύλα χιαστί, αυτοκρατορίες, μυστικά, τάφοι, ο άνθρωπος να περιμένει με δυο ξύλα χιαστί, τώρα πιο μικρά και σαν λουρί γύρω απ’ τον σκελετωμένο του λαιμό, καράβια καράβια καράβια καράβια κράτη εκκλησίες στρατοί, σκυλιά, ο άνθρωπος στο φεγγάρι και το φεγγάρι μέσα στον άνθρωπο και σύντομα μια αόριστη κυτταρική μάζα, η έρημος μακριά από την έρημο, η έρημος εντός του ξυλουργικού θηρίου, κύτταρα που είμαι ΕΓΩ, θα γίνω ΕΓΩ, θα έχω υπάρξει ΕΓΩ, ουσία που αποκτά μορφή, κρέας που παραμορφώνεται για να μου δώσει πρωκτό και στόμα, δυο μάτια για να φοβηθώ, μια γλώσσα για να κρίνω κι ένα συκώτι για να καταστρέψω, ζεστά κι υγρά εδώ μέσα κι όμως σύντομα θα βγω, κάποτε σμήνος μελισσών μα πια ένα βρέφος στην Ελληνική Επαρχία, λατρεμένο μέχρι να αμαρτήσει και ιδιοκτήτης ενός αξιοπρεπούς ονόματος – ακούω τον παπά να το λέει καθώς με πνίγει απαλά:
«Διονύσιος Αλεξίου»
- Τι νοηματοδοτεί ο τίτλος «Πολεμική μηχανή»;
Πρόκειται για μια έννοια των Ντελέζ και Γκατταρί. Στη γενική της μορφή, αναφέρεται σε οτιδήποτε παράγει μεταμορφώσεις και διασαλεύει την καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Στο βιβλίο υπάρχουν πολλές πολεμικές μηχανές, αρχίζοντας με τους ήρωες τους ίδιους, που δεν είναι υποκείμενα, παρά μόνο τυχαίοι συνδυασμοί δυνάμεων, περιστροφές της μοίρας, απότομα μελτέμια.
- Οι ήρωες του βιβλίου σου καταφέρνουν να βρουν την ευτυχία;
Σίγουρα όχι. Εδώ όμως πρέπει να μπει κι ένας αστερίσκος για την έννοια της ευτυχίας καθαυτής, που είναι αρκετά μπλεγμένη και συχνά καταπιεστική. Έχει γράψει κάποια ωραία πράγματα ο Φοίβος για αυτό στον Βορρά∙ από μια εντελώς διαφορετική σκοπιά, έχει μιλήσει για αυτά η Sarah Ahmed στο The Promise of Happiness.
Παρ’ όλα αυτά, θα έλεγα ότι υπάρχουν στιγμές που οι ήρωές μου βιώνουν ανακούφιση, άνοιγμα δυνατοτήτων, ακόμα κι ελευθερία.
- Εσύ τι αισθάνεσαι γι’ αυτούς; Υπάρχει κάποιος που είναι περισσότερο μέσα στην καρδιά σου;
Τους αγαπώ ανελλιπώς, τον καθένα με τον τρόπο του. Πιο κοντά μου νιώθω τον Διονύση – τους έρωτές του, τις ελπίδες του, τον πόνο που βιώνει. Στεναχωριέμαι για τη μοίρα που του επιβάλλω. Μα ήταν αναγκαίο.
- Με την «Πολεμική μηχανή» μπήκες στη βραχεία λίστα για το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα του περιοδικού Αναγνώστης για τη χρονιά 2022. Τι σημαίνουν για σένα οι βραβεύσεις;
Δεν σημαίνουν πάρα πολλά. Ωραία θα ήταν να έπαιρνα κάποιο βραβείο, δεν λέω, αλλά αυτό δεν θα έλεγε κάτι για την αξία του βιβλίου. Για εμένα το βασικό είναι η Πολεμική Μηχανή να αγγίζει αυτούς που τη διαβάζουν.
- Σ’ ενδιαφέρει περισσότερο η γνώμη των αναγνωστών ή των κριτικών;
Και οι κριτικοί αναγνώστες δεν είναι; Αστειεύομαι. Με ενδιαφέρει περισσότερο η γνώμη όσων δεν γράφουν κριτική∙ παράλληλα, όμως, με ενδιαφέρει αρκετά η γνώμη όσων γράφουν λογοτεχνία.
- Τι να περιμένουμε στο επόμενό σου βήμα; Έχεις κάποιο νέο έργο στα σκαριά;
Έχω. Δούλευα κάτι βιωματικό μα το σταμάτησα όταν μου ήρθε μια νέα ιδέα. Τώρα δουλεύω αυτήν. Μου φαίνεται πιο φρέσκια, πιο ορμητική, λιγότερο προσωπική. Αφορά ένα απηλεκτρισμένο άλγος Αθηναϊκό.
Σ’ ευχαριστώ πολύ γι’ αυτή τη συζήτηση.
Εγώ σε ευχαριστώ, Αγγελική.
