Σήμερα στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" φιλοξενώ τον λογοτέχνη και μελετητή Χρήστο Ντικμπασάνη. Όσο συναρπαστικά γράφει στα βιβλία του, άλλο τόσο ξεδιπλώνει τις σκέψεις του σ' αυτή τη συνέντευξη με τρόπο μοναδικό! Ας δούμε τι έχει να μας πει!
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
-Χρήστο μου, πότε μπήκες στον μαγικό κόσμο της γραφής; Πότε άρχισες να γράφεις;
Από πολύ μικρό παιδί πριν ακόμη μάθω να διαβάζω μου άρεζε να παίρνω απ’ τη βιβλιοθήκη κάποια βιβλία, να μπαίνω κάτω απ’ το μεγάλο τραπέζι του σαλονιού του πατρικού μου σπιτιού και να τα ξεφυλλίζω. Αργότερα στην ηλικία των εννέα ετών, διαβάζοντας ένα βιβλίο του μεγάλου λογοτέχνη Μενέλαου Λουντέμη, ΤΟ ΣΠΑΘΙ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΛΙ, σαγηνεύτηκα από τη γραφή και τα νοήματα του δημιουργού τόσο πολύ που πήρα την απόφαση να δοκιμάσω να γράψω ένα ποίημα κι εγώ. Έτσι απ’τη μια ημέρα στην άλλη άρχισα να γράφω αυτά τα ποιήματα, τα οποία σήμερα τα ονομάζω παιδαριώδη, αλλά χωρίς αυτά δε θα μπορούσε να γίνει ποτέ η αρχή. Από τότε και στο εξής έγραφα πυρετωδώς σε καθημερινή βάση 20-30 ποιήματα. Από αυτά κρατούσα 2-3 ή και κανένα. Ώσπου σε ηλικία 20-21 ετών με την πρώτη εκδομένη ποιητική συλλογή μου από το Κέντρο Ελληνικού Πολιτισμού που είχε αναλάβει εξολοκλήρου την έκδοσή του, επισκέφθηκα και γνώρισα από κοντά αρκετούς καταξιωμένους ποιητές και συγγραφείς, όπως τον Τάσο Λειβαδίτη, το Μανώλη Αναγνωστάκη, τον Πάνο Θασίτη, το Γιώργο Βαφόπουλο, τον Τηλέμαχο Αλαβέρα και άλλους. Έτσι μπορώ να πω ότι ολοκληρώθηκε το πρωταρχικό ξεκίνημα της λογοτεχνικής και συγγραφικής πορείας μου.
-Υπάρχουν λογοτέχνες που έχουν χαράξει μέσα σου;
Εδώ μάλλον θα χρειαστεί να γράψουμε ολόκληρο τόμο, γιατί οι συγγραφείς που μ’επηρέασαν, χωρίς ν’αποτελέσουν όμως καταλυτικά ορόσημα για εμένα, είναι υπερβολικά πολλοί. Χωρίς να θέλω να σε κουράσω, θ’αναφέρω κάποιους ποιητές και συγγραφείς που μ’έχουν επηρεάσει με το μεγαλείο της γραφής και των ιδεών τους. Τέτοιοι, λοιπόν, είναι: ο Όμηρος, ο Λουκιανός, ο Ησίοδος, ο Αριστοφάνης, ο Λουκιανός, ο Απουλήιος, ο Δάντης, η Μαίρη Σέλλεϋ, ο Μπραμ Στόουκερ, ο Γκαίτε, ο Σαίξπηρ, ο Τζόρτζ Όργουελ, ο Φραντς Κάφκα, ο Μπόρχες, ο Χάξλεϊ, ο Στήβεν Κινγκ, ο Ένγκαρ Άλαν Πόε, ο Προυστ, ο Νερούδα, ο Απολλιναίρ, ο Ουίλλιαμ Μπλέικ, ο Τ. Σ. Έλιοτ, ο Τζων Κητς, ο Φρειδερίκος Λόρκα, ο Γ. Σεφέρης, ο Γ. Ρίτσος, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Γ. Θέμελης, Ν. Καββαδίας, ο Ιούλιος Βερν, ο Χ. Φ. Λάβκραφτ, ο Άρθουρ Μάχεν, ο Άστον Σμιθ, ο Ρέυ Μπράντμπερυ, ο Γουίλιαμ Γκίμπσον, ο Φίλιπ Ντικ, ο Πίτερ Χάμιλτον, ο Άρθουρ Κλαρκ, ο Καρλ Σαγκάν, η Ούρσουλα Λε Γκεν, ο Τομ Ρόμπινς, ο Ν. Καζαντζάκης, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Γιώργος Μπαλάνος, ο Μάκης Πανώριος (ο αποκαλούμενος και «πρύτανης του φανταστικού»), ο Ελευθέριος Κεραμίδας, η Εριέλλα Χρυσού, ο Γιάννης Μαρτζούκος. ο Διαμαντής Φλωράκης, ο Θανάσης Βέμπος κ.ά. Ένας ακόμη μεγάλος επιστήμονας και συγγραφέας Ε.Φ. που με επηρέασε σε πολύ μεγάλο βαθμό είναι ο Ισαάκ Ασίμοφ.
-Έχεις ασχοληθεί με πολλά είδη γραπτού λόγου. Υπάρχει αγαπημένο;
Αν σου εκμυστηρευτώ ότι είναι η ποίηση, θα με πιστέψεις; (γέλια) Ναι, είναι αναμφίβολα η ποίηση. Με αυτήν πρωτάρχισα τη δημιουργικότητα στη ζωή μου και με αυτή θα τελειώσω. Ακολουθούν το δοκίμιο και το διήγημα που βέβαια και αυτά μ’ενθουσιάζουν, διαφορετικά δε θ’ασχολιόμουν καθόλου με αυτά. Τέλος, είναι το μυθιστόρημα, το οποίο αγαπώ πάρα πολύ ως είδος, αλλά παρά το ότι είμαι γενικά πολύ υπομονετικός άνθρωπος, αποφεύγω να γράψω μυθιστορήματα-έχω γράψει και εκδώσει μόνο ένα με τον τίτλο ΝΟΓΚΑ, ΤΟ ΞΥΠΝΗΜΑ ΤΟΥ ΕΦΙΑΛΤΗ- για το λόγο ότι βιάζομαι να δω όσο γίνεται πιο σύντομα το τέλος μιας ιστορίας, την οποία εγώ ο ίδιος δημιουργώ. Αυτό μου το προσφέρει το διήγημα. Το δοκίμιο μ’ενθουσιάζει και με σαγηνεύει στους τομείς της έρευνας και της πρωτοτυπίας.
-Πιστεύεις περισσότερο στο χάρισμα ή στην καλλιέργεια του συγγραφικού ταλέντου;
Θα μου επιτρέψεις να πιστεύω στη δύναμη και των δύο. Αν υπάρχει χάρισμα, ταλέντο, αλλά δεν το καλλιεργείς, τότε δεν πρόκειται να προχωρήσεις και να πας πολύ μακριά. Αν πάλι καλλιεργείς τον πόθο σου για συγγραφή, αλλά δεν διαθέτεις ταλέντο, τότε μπορείς να γίνεις ακόμη και σχετικά επιτυχημένος συγγραφέας, με την έννοια της εμπορικότητας, αλλά ποτέ δεν πρόκειται να φθάσεις στο επίπεδο του πρωτότυπου και του συγκλονιστικού. Έπειτα, αν πραγματικά σ’ενδιαφέρει να οδηγηθείς στη χώρα του πρωτότυπου και του μεγαλόπνοου, όπου δεσπόζει η ύπαρξη του χαρίσματος, οφείλεις να είσαι ερωτευμένος με το αντικείμενο που σε απασχολεί, ώστε μια ημέρα να βαδίσεις μ’επιτυχία στην ουράνια κοιλάδα της βαθιάς δημιουργικότητας.
- Ποιοι παράγοντες συντελούν στη δημιουργική εξέλιξη ενός λογοτέχνη;
Πολύ, πολύ, πολύ διάβασμα. Δεν εννοώ ασφαλώς το διάβασμα που κάνουν μερικοί, προκειμένου να μπορέσουν να κοιμηθούν το βράδυ. Εννοώ την πραγματική μελέτη και τη βαθιά κατανόηση του βιβλίου που διαβάζει κάποιος, όποιος είδος και αν είναι αυτό. Επίσης, είναι τα βιώματα, οι παντοειδείς θετικές εμπειρίες. Εδώ όμως το σπουδαίο και απαραίτητο είναι να έχει κάποιος τη δυνατότητα να εξάγει το απόσταγμα όλων όσων έχει ζήσει και όχι απλώς να είναι ένας εμπειρογνώμονας. Ένας άλλος πάρα πολύ σημαντικός παράγοντας είναι να διαθέτει την ικανότητα της εξωτερίκευσης των συναισθημάτων του. Οφείλει να μαθαίνει καθημερινά τι είναι αγάπη και να την εφαρμόζει με μια αδιάκοπη ροή, λαμβάνοντας κάθε ημέρα αγάπη και κυρίως διοχετεύοντας την αγάπη στους συνανθρώπους του, όπως υποστηρίζει και ο μεγάλος στοχαστής Λέο Μπουσκάλια μέσα απ’τα μεγαλόπνοα συγγράμματά του. Το ίδιο ασφαλώς συμβαίνει και με τα συναισθήματα του σεβασμού, της εκτίμησης, της ανεκτικότητας, της αλληλεγγύης. Επίσης οφείλει να διαθέτει την αίσθηση της δικαιοσύνης και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον υπερθετικό βαθμό.
- Ως αναγνώστης τώρα… Τι σου αρέσει να διαβάζεις;
Μου αρέσει να διαβάζω τα πάντα εκτός από βιβλία μαθηματικών και οικονομικών αναλύσεων και θεωριών. Δεν τ’απαξιώνω καθόλου. Αντίθετα, εγώ δεν βρίσκομαι σε θέση να τα κατανοήσω. Αυτά που μου αρέσει να διαβάζω είναι όσα προάγουν μεγάλα νοήματα, δυνατά συναισθήματα, αρετές, αξίες και πρωτοποριακές ιδέες. Μέσα σε αυτά εντάσσονται η ποίηση, το μυθιστόρημα και το διήγημα και κυρίως του είδους της επιστημονικής φαντασίας, οι διάφορες μελέτες και τα δοκίμια.
- Σίγουρα έχεις μελετήσει πάρα πολλά βιβλία. Αν σου έλεγα να μου πεις πέντε λατρεμένα λογοτεχνικά βιβλία απ’όλες τις εποχές ποια θα επέλεγες;
Μου βάζεις δύσκολη ως προς την απάντησή της ερώτηση. Είναι υπερβολικά μεγάλος ο αριθμός των λογοτεχνικών βιβλίων που μου αρέσουν στο υψηλότερο βαθμό και συνεχώς αυξάνεται περισσότερο. Ωστόσο, αφού έχει τεθεί ήδη η ερώτηση, θα προσπαθήσω να την απαντήσω. Πέντε, λοιπόν, από τα βιβλία που αγάπησα και πάντα θ’αγαπώ είναι τα εξής:
ΑΠΟ ΤΗ ΓΗ ΣΤΗΝ ΣΕΛΗΝΗ-ΙΟΥΛΙΟΣ ΒΕΡΝ
DUNE- ΦΡΑΝΚ ΧΕΡΜΠΕΡΤ
ΤΟ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟ ΠΡΟΒΑΤΟ-PHILIP K. DICK
ΑΡΕΙΑΝΑ ΧΡΟΝΙΚΑ-RAY BRADBURY
ΕΓΩ ΤΟ ΡΟΜΠΟΤ-ΙΣΑΑΚ ΑΣΙΜΟΦ
- Υπάρχουν θέματα που συνέχεια καταπιάνεται η συγγραφική σου πένα;
Εννοείται πως υπάρχουν. Πιστεύω, ότι όσα βιβλία μου εξέδωσα μέχρι σήμερα είναι λίγο έως πολύ έξω από τα στενά πλαίσια της κλασσικής θεματολογίας. Δε φοβάμαι να ασχοληθώ με το φανταστικό, μήπως κάποιοι με θεωρήσουν φαντασιόπληκτο. Εξάλλου η πραγματικότητα σήμερα τείνει να ξεπεράσει τη φαντασία. Στα προηγούμενα βιβλία μου με απασχολεί ο άνθρωπος, ο κόσμος, η μελλοντική πορεία και η εξέλιξή τους, τα διάφορα προβλήματα που τους ταλανίζουν, όπως εν προκειμένω η πανδημία του κορωνοϊού και ακόμη η ιστορία των θρησκειών σε όλους τους τομείς της, η μυθολογία, η ανθρωπολογία, τα μυστήρια της Γης και του Σύμπαντος. Μάλιστα, το Σύμπαν, το διάστημα, το χάος δεν είναι κάποια θέματα, που άρχισαν να με απασχολούν τελείως ξαφνικά, από τη μια στιγμή στην άλλη. Παράδειγμα αποτελούν οι ποιητικές συλλογές μου με τους τίτλους ΘΡΥΨΑΛΑ ΑΠΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΓΑΛΑΞΙΑ, Η ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ, Η ΑΠΟΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΣΚΥΝΗΜΑ, ΦΥΓΗ ΣΤΟ ΑΝΕΦΙΚΤΟ. Η συγγραφή για εμένα είναι μία πολύ ευχάριστη ενασχόληση στη ζωή μου. Μάλιστα, μπορώ ν’ αναφέρω ότι είναι απαραίτητη και ζωογόνα. Συμβαίνει πάντα και πάντοτε, όταν ένα εσώτερο θηρίο ξύνει με τα γαμψόνυχά του την ψυχή μου, επιζητώντας να βγει στο φως του ήλιου και της ζωής. Εντούτοις, αναφέρω πάλι ότι το ενδιαφέρον μου για τη συγγραφή ξεκινά από την τεράστια αγάπη μου για την ιστορία των θρησκειών, τη μυθολογία, το παράξενο, το εξωκοσμικό, τη φύση, το διάστημα, τις εναλλακτικές θεωρίες, το φανταστικό, την τεχνολογία του μέλλοντος και κυρίως τον άνθρωπο. Το ερέθισμά μου για τη συγγραφή το εκμαιεύω μέσα από τον κόσμο των ενδιαφερόντων μου, που ήδη ανέφερα. Εξάλλου όλα τα βιβλία μου περιέχουν στοιχεία του παράξενου, της φαντασίας, των διαστρικών ταξιδιών, των εκπληρωμένων ή πληγωμένων ή προδομένων συναισθημάτων, του τρόμου, των μελλοντικών εφευρέσεων ή ιδεολογιών που πρόκειται να αλλάξουν τον κόσμο μας και αναμφίβολα του αποικισμού του διαστήματος, του οποίου η αρχή έχει ήδη θέσει τη βάση της με την πρόσφατη αποστολή στον πλανήτη Άρη και κυρίως με την επανδρωμένη αποστολή, η οποία έχει προγραμματιστεί να γίνει μέχρι το 2031.
- Υπάρχουν θέματα που δε θα σ’άρεσε ποτέ ν’αγγίξεις;
Όπως ήδη έχω αναφέρει, απαντώντας σε προηγούμενη ερώτησή σου, τα οικονομικά, μαθηματικά, εμπορικά ή και ιατρικής φύσης θέματα. Εκτιμώ αφάνταστα τα θέματα αυτά και όσους καταπιάνονται μαζί τους, αλλά δε θεωρώ τον εαυτό μου ικανό ν’ασχοληθεί με τέτοιου είδους συγγραφικούς τομείς, όπου άλλοι είναι ειδήμονες.
- Πες μας δυο λόγια για το νέο σου βιβλίο «Ο θεριστής της Άνοιξης», το οποίο προσωπικά μ’ενθουσίασε.
Πολύ ευχαρίστως. Η νέα ποιητική συλλογή μου από τις εκδόσεις ΣΑΙΞΠΗΡΙΚΟΝ με τον τίτλο Ο ΘΕΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ πρόκειται για μία συλλογή ποιημάτων που αφορούν την επικίνδυνη σωματική, ηθική και ψυχολογική κατάσταση, την οποία ζούμε όλοι μας κάτω από την συνεχή απειλή του κορωνοϊού που άφησε εκατομμύρια θύματα πίσω του, χωρίς δυστυχώς να μας έχει απαλλάξει τελείως από την παγκόσμια παρουσία του. Αμέτρητες εκατόμβες σημειώθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο και η καραντίνα που επιβλήθηκε στις ανθρώπινες κοινωνίες προκάλεσε μεγάλες και παντοειδείς καταστροφές, όχι μόνο στον οικονομικό τομέα, αλλά κυρίως στον ηθικό και ψυχολογικό τομέα, όπως και στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που η λογοτεχνία ασχολείται έμμεσα ή άμεσα με το τεράστιο πρόβλημα της πανδημίας. Από το Βοκάκιο, τον Έντγκαρ Άλαν Πόε και το Στήβεν Κινγκ μέχρι τον Ουίλιαμ Μπάροουζ, τον Αλμπέρ Καμί και το Ζοζέ Σαραμάγκου υπάρχει μια σειρά συγγραφείς που προσπάθησαν να περιγράψουν μία μεταποκαλυπτική εποχή εξαιτίας της εξάπλωσης ενός ιού. Δεν ήθελαν να αναδείξουν την αγωνία μπροστά στο θάνατο, όσο να δώσουν μία πολιτική, κοινωνική και φιλοσοφική διάσταση στην έννοια της επιβίωσης. Από την άλλη πλευρά πάλι είναι πολλοί οι συγγραφείς που έχουν περιλάβει το θέμα της ασθένειας στα έργα τους, όπως ο Αλεσσάντρο Μαντζόνι, ο Τόμας Μανν, ο Φραντς Κάφκα, ο Λουίτζι Πιραντέλλο, ο Μαρσέλ Προυστ κ.ά. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι πλανιόμαστε, όταν μας λένε ότι με αυτήν την Covid-19 αντιμετωπίζουμε τη «χειρότερη υγειονομική καταστροφή του αιώνα». Επίσης υπερβολή είναι η ύπαρξη κάποιας υπεραντίδρασης και πανικού στη στάση μας σήμερα. Η ίδια η ασθένεια όμως είναι το μαγικό ραβδί. Μαγεύει την ικανότητα πρόσληψης του κόσμου. Μεταμορφώνει σε υλικό ονείρου τον εξωτερικό περίγυρο, παραμορφώνει τα είδωλα, διακόπτει τις επαφές. Μετατρέπει το ποιητικό Σύμπαν σε σκηνικό. Το ποιητικό υποκείμενο σε ανήμπορο υποχείριο, με αίσθηση της δραματικότητας του χρόνου που βιώνεται.
Με την ποιητική συλλογή μου Ο ΘΕΡΙΣΤΗΣ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ επιχειρώ μέσα από την ιερότητα, τη δυναμική ευαισθησία και την πολύχρωμη συγκίνηση των λέξεων να δώσω στον αναγνώστη όλες τις εικόνες της δραματικότητας που εμπερικλείεται στο φρικτό σώμα της σύγχρονης πανδημίας και των σκοτεινών συνεπειών που προκύπτουν από την αναγκαστική, μακροχρόνια και καταχρηστική πολλές φορές επιβολή του εγκλεισμού και των περιοριστικών μέτρων εκ μέρους του επίσημου κράτους, αλλά και από την ανευθυνότητα, την αμέλεια, την αδιαφορία, την τυφλή αντίδραση και την αρνητικότητα πολλών απέναντι και στα μέτρα ακόμη εκείνα που είναι απαραίτητα για την αντιμετώπιση μιας τέτοιου είδους πανδημίας.
-Κυοφορείς κάποιο άλλο έργο αυτή την εποχή;
Το θέμα είναι ότι κυοφορώ πολλά. Ελπίζω μόνο να έχω καλά γεννητούρια (γέλια). Έχω, λοιπόν, σχεδόν έτοιμες τέσσερις ποιητικές συλλογές, οι δύο εκ των οποίων καταπιάνονται με τον αποικισμό του διαστήματος, η τρίτη με την επέτειο της Ελληνικής Επανάστασης του 1821 και η τέταρτη είναι μια ογκώδης συλλογή χαϊκού. Επίσης έχω σχεδόν ολοκληρωμένη μία συλλογή διηγημάτων με βιώματα του πατέρα μου από το Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο δοσμένα όμως μέσα από το πρίσμα της επιστημονικής φαντασίας, όπως επίσης έχω έτοιμα και δύο δοκίμια, το ένα θρησκειολογικό για την παγκόσμια λατρεία των ζώων από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας, το άλλο ερευνά, εξετάζει και αναλύει το ανθρωπολογικό σημαίνον στα λογοτεχνικά κείμενα των Σουμερίων και την επίδραση αυτών των κειμένων στα γράμματα και στις τέχνες μέχρι σήμερα.
Σ’ευχαριστώ πολύ γι’αυτή τη συνέντευξη.
Εγώ σ’ευχαριστώ θερμά.
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
