Σήμερα στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" έχω προσκαλέσει την εκπαιδευτικό - συγγραφέα Ελένη Ταμαρέση - Παπαθανασίου. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Φθόγγος το παραμύθι της «Αμάν, ο Ήλιος αρρώστησε βαριά! Υπάρχει άραγε γιατρειά;». Ένα βιβλίο για τους μικρούς, αλλά και τους μεγαλύτερους αναγνώστες που θίγει το θέμα του εγωισμού. Με την καλεσμένη μου συζητήσαμε για την παρουσία του παραμυθιού στη ζωή μας και όχι μόνο... Για να δούμε όσα ενδιαφέροντα μας είπε!
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
-Κυρία Ταμαρέση, σας καλωσορίζω στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Θα ήθελα να σας ρωτήσω πότε μπήκε στη ζωή σας η λογοτεχνική γραφή.
Χαίρετε και να έχετε μια όμορφη και καρποφόρα χρονιά. Σας ευχαριστώ για την ευκαιρία που μου δίνετε. Για να είμαι ειλικρινής η αίσθησή μου είναι πως η επιθυμία μου να γράφω, κατεξοχήν παραμύθια, υπήρχε ανέκαθεν. Νιώθω πως ήταν μέσα μου, με συντρόφευε αθόρυβα, την κουβαλούσα βουβά, ανομολόγητα, και την ύφαινα εσωτερικά, στο μυαλό μου, στην φαντασία μου. Θα έλεγα ότι λειτουργούσε υποσυνείδητα.
- Σας γνωρίζουμε χρόνια τώρα και μέσα από το μεταφραστικό σας έργο. Το παραμύθι «Αμάν, ο Ήλιος αρρώστησε βαριά! Υπάρχει άραγε γιατρειά;» είναι το πρώτο δικό σας πόνημα. Θέλετε να μας πείτε πώς έγινε αυτή η μετάβαση;
Χαίρομαι που αναφέρετε τη μεταφραστική μου δουλειά, γιατί συνδέεται ιδιαίτερα με την προηγούμενη απάντησή μου και νομίζω ότι μπορεί να την κάνει πιο σαφή. Συνειδητοποίησα ότι νιώθω την ανάγκη να γράφω, καθώς έκανα τις μεταφράσεις. Η γνωριμία μου με τον συγγραφέα των κειμένων μέσα από το γραπτό του έργο που μετέφραζα, η ανάγκη να το αποδώσω στη γλώσσα μου με σεβασμό στον συγγραφέα του, η γοητεία του να μεταγράφω κάτι που κάποιος άλλος έχει συλλάβει και έχει μορφοποιήσει, όλα αυτά με ενθουσίαζαν αλλά και κάπου ένιωθα ότι το μεταφραζόμενο κείμενο με περιόριζε και έβαζε φρένο σε κάποια ορμή μου να παρεμβάλω δικές μου σκέψεις. Φυσικά δεν το έκανα ποτέ αυτό, αλλά είναι αυτό το αίσθημα που πυροδότησε, νομίζω, την ενδόμυχη επιθυμία μου: αυτό το λανθάνον «ανέκαθεν», να γράψω κάτι δικό μου. Θα έλεγα ότι αυτό που αισθάνθηκα ήταν μια καλή ζήλεια, κάτι από τα μέσα μου έσπρωχνε να βγει, να ελευθερωθεί. Έτσι προέκυψε ‘Ο Ήλιος…
-Θυμάστε ποιοι ήταν οι αγαπημένοι σας παραμυθάδες όταν ήσασταν παιδί;
Ο λατρεμένος μου παραμυθάς στα παιδικά μου χρόνια ήταν η συγχωρεμένη η ζακυνθινή γιαγιά μου, η νόνα μου, όπως λένε τις γιαγιάδες στη Ζάκυνθο, η Μαριέττα, η μητέρα του πατέρα μου. Τα καλοκαίρια, στο φως του φεγγαριού ή της λάμπας πετρελαίου, όταν ακόμη στο νησί δεν είχε φτάσει το ηλεκτρικό ρεύμα, η νόνα μου έπλεκε τα δάχτυλα του ενός χεριού με τα δάχτυλα του άλλου χεριού, γυρνούσε ρυθμικά τον ένα αντίχειρα γύρω από τον άλλο και το αχαλίνωτο ταξίδι της φαντασίας και των δυνατών συναισθημάτων ξεκινούσε. Είχε απαράμιλλο λαϊκό αφηγηματικό ταλέντο. Αυτά τα παραμύθια έθρεψαν τη φαντασία μου στα χρόνια που ήμουν παιδί μαζί, φυσικά και με διαβάσματα κλασικών παραμυθάδων (των αδελφών Γκριμ, του Άντερσεν, του Ντίκενς κ.ά.). Πολύ μου άρεσαν και με εισήγαγαν στον λογοτεχνικό χώρο τα Μικρά Κλασικά Εικονογραφημένα, που κυκλοφορούσαν τότε σε προσιτή τιμή και συνήθως με πολύ ωραία εικονογράφηση.
-Τι πιστεύετε πως δίνει το λογοτεχνικό αυτό είδος στους μεγάλους και τι στα παιδιά- ακροατές ή αναγνώστες;
Αρχικά να πούμε ότι τα παραμύθια είναι για όλες τις ηλικίες. Ένα παραμύθι έχει να προσφέρει πολλά και σε εμάς τους ενήλικες. Μας πιάνουν από το χέρι και μας φέρνουν σε συνάντηση με το παιδί που υπήρξαμε, ξυπνούν παιδικές μνήμες και πιθανόν και να λειτουργούν κάποιες φορές θεραπευτικά. Μας προσφέρουν ψυχική τέρψη, χαλάρωση, μας ταξιδεύουν σε τόπους όπου οι προσωπικές έγνοιες ξεχνιούνται, τα άγχη υποχωρούν, η φαντασία τρέχει αχαλίνωτη. Ποιος δεν τα χρειάζεται αυτά σήμερα; Όπως έγραφε ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, τα παραμύθια γράφονται για να κοιμούνται τα παιδιά, αλλά και για να ξυπνούν οι ενήλικες. Όσον αφορά τη σημασία του παραμυθιού στη ζωή ειδικά των παιδιών θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες. Έχουν γίνει πολλές μελέτες, έχουν γραφτεί τόσα πολλά για αυτό το θέμα. Τι να πρωτοπούμε! Καλλιεργούν τη φαντασία τους, εμπλουτίζουν το λεξιλόγιό τους, αναπτύσσουν την κριτική τους σκέψη. Εκτός όμως από το γνωστικό κομμάτι, τα παραμύθια οδηγούν τα παιδιά στη συναισθηματική ωρίμανση και στην ενδυνάμωση τους ψυχικού τους κόσμου. Μέσα από την ταύτιση με τους ήρωες του παραμυθιού βιώνουν ποικίλα συναισθήματα, όπως είναι η χαρά, η λύπη, ο φόβος, η απογοήτευση, αλλά και η λύτρωση. Τα παραμύθια επιπλέον διδάσκουν ανθρώπινες αξίες όπως είναι η αλληλεγγύη, η συνεργασία, η γενναιότητα, η φιλία, η αγάπη. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα σημαντικά που δίνουν τα παραμύθια στα παιδιά.
-Ποιες κατά τη γνώμη σας είναι οι αρετές ενός καλού παραμυθιού;
Ένα παραμύθι θα πρέπει να είναι καλογραμμένο σε πλούσια, αλλά σαφή Ελληνικά, να είναι έξυπνο, να μιλά στην καρδιά του παιδιού, να αγγίζει τα ενδιαφέροντα της ηλικίας του, να εξιτάρει τη φαντασία του, να ακονίζει το μυαλό του, να έχει ζωντανούς και ενδιαφέροντες χαρακτήρες, απρόβλεπτες εξελίξεις στην ιστορία του και φυσικά εικονογράφηση που θα αιχμαλωτίζει το βλέμμα του. Να αποφεύγει τον διδακτισμό και τις αφηρημένες ηθικές έννοιες, να αφήνει το παιδί να βρει τα βαθύτερα νοήματα μόνο του, και - πολύ σημαντικό - να έχει χιούμορ.
- Από πού αντλείτε συνήθως έμπνευση ;
Από την καθημερινότητά μου, από τον γιο μου Αρέθα, από τους μαθητές μου, τους φίλους, γενικά από τους ανθρώπους που συναναστρέφομαι, από τις ειδήσεις, από όλα θα έλεγα.
- Είστε εκπαιδευτικός της αγγλικής γλώσσας. Αξιοποιείτε τα οφέλη του παραμυθιού στη διδασκαλία σας;
Ναι, βέβαια. Είναι κάτι που αρέσει πολύ και στους μαθητές. Συχνά ξεκινώ με τη φράση Once upon a time… και τα παιδιά, εισφέροντας από μια πρόταση το καθένα, συνεχίζουν το παραμύθι. Άλλες φορές πάλι, αφού έχουμε διαβάσει μια ιστορία, ζητώ από τα παιδιά να δώσουν το δικό τους τέλος ή να δώσουν τον δικό τους τίτλο ή να αλλάξουν κάτι που δεν τους άρεσε ή με τον ίδιο τίτλο να γράψουν μια ολότελα δική τους ιστορία.
- Από την εμπειρία σας, πώς αντιμετωπίζει η σημερινή γενιά παιδιών κι εφήβων τα παραμύθια; Έχουν την ίδια δυναμική που είχαν άλλοτε;
Κοιτάξτε, όπως όλοι γνωρίζουμε, τα παιδιά μας σήμερα έχουν πολλούς περισπασμούς, κυρίως λόγω της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Η κυριαρχία της οθόνης, της εικόνας είναι ένα αναμφισβήτητο γεγονός. Η φιλαναγνωσία είναι κάτι που διδάσκεται στο σπίτι από τη βρεφική ακόμη ηλικία από τους γονείς του παιδιού. Είναι γεγονός ότι οι νέοι γονείς εργάζονται πολλές ώρες, κουράζονται και δεν είναι πάντα διαθέσιμοι στα παιδιά τους. Όμως, η ανάγνωση παραμυθιών στα παιδιά είναι μια ψυχική επένδυση και αξίζει κάθε προσπάθεια. Είναι μια δημιουργική και ποιοτική ενασχόληση με τα παιδιά τους, οικοδομείται μια ουσιαστική σχέση μαζί τους σε ασφαλές και τρυφερό περιβάλλον και κτίζει γερές μνήμες για το μέλλον των παιδιών. Γονείς που διαβάζουν στα παιδιά τους παραμύθια, αλλά διαβάζουν και οι ίδιοι βιβλία, δίνουν στους νέους ανθρώπους την πολύτιμη ευκαιρία να αγαπήσουν το διάβασμα εν γένει. Φοβάμαι όμως ότι το σύγχρονο μοντέλο ζωής έχει σε ένα βαθμό πλήξει το διάβασμα. Ελπίζω αυτό να ανατραπεί.
- Οι νέοι προτιμούν να διαβάζουν, ν’ ακούνε ή να βλέπουν παραμύθια;
Το τι επιλέγουν εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτό που είπαμε πριν. Γενικά οι νέοι αναλώνονται ως επί το πλείστον στο εύκολο διάβασμα που προσφέρουν τα κοινωνικά δίκτυα. Όχι όλοι, ευτυχώς. Σε κάθε περίπτωση, εξαρτάται πολύ από την διαπαιδαγώγηση που έχουν δεχτεί και από τη στάση ζωής που βλέπουν γύρω τους.
- Τι θέματα κεντρίζουν τη φαντασία τους;
Αν σκεφτούμε την επιτυχία των βιβλίων με τον Harry Potter, νομίζω ότι έχουμε μια πρώτη απάντηση. Όμως εδώ υπεισέρχεται και ο καίριος ρόλος που καλείται να διαδραματίζει το σχολείο. Οφείλει μέσα από προγράμματα να καλλιεργεί την φιλαναγνωσία των νέων και να τους ανοίγει νέους ορίζοντες μέσα από σημαντικά αναγνώσματα. Είπαμε, η αρνητική πλευρά του κυβερνοχώρου είναι μεγάλη!
-Το βιβλίο σας που κυκλοφόρησε πρόσφατα λέγεται «Αμάν, ο Ήλιος αρρώστησε βαριά! Υπάρχει άραγε γιατρειά;». Πείτε μας δυο λόγια γι’ αυτό. Τι πραγματεύεται;
Ο Ήλιος κάποια στιγμή προσβάλλεται από την ανθρώπινη μεταδιδόμενη αρρώστια του εγωισμού. Αυτό έχει επιπτώσεις και στον ίδιο, αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη Γη. Όλα τα ουράνια σώματα λοιπόν συνεργάζονται για τη θεραπεία του, η οποία θα γίνει σε τρία στάδια. Τι και πώς και με ποιες αναστατώσεις θα γίνει αυτό,… το αφήνω να το ανακαλύψουν οι αναγνώστες!
-Έχετε κάποια άμεσα σχέδια για την παρουσίασή του, που θα θέλατε να μοιραστείτε μαζί μας;
Ναι, θα γίνουν κάποιες παρουσιάσεις σε σχολεία, προγραμματίζονται και κάποιες σε βιβλιοπωλεία και βλέπουμε. Θα υπάρξουν βέβαια ανακοινώσεις.
-Τι άλλο να περιμένουμε από σας στο εγγύς μέλλον; Έχετε κάποιο νέο έργο στα σκαριά;
Προς το παρόν σκέφτομαι μόνο να ακολουθώ τον Ήλιο στο ταξίδι του, στα σπίτια όπου θα μπαίνει, στους χώρους όπου θα ξεκουράζεται, στις ψυχές στις οποίες ίσως θα έχει κάτι να πει, στα κρεβατάκια όπου μπορεί να συντροφεύει παιδιά παραδομένα στη γλύκα της φωνής της μαμάς ή του μπαμπά, και όπου αλλού πηγαίνει. Ξέρετε, το παραμύθι μου, όπως και κάθε γραπτό που δημοσιοποιείται, είναι ένα κομμάτι του εαυτού του συγγραφέα του. Από τη στιγμή της έκδοσής του, αυτό το κομμάτι αυτονομείται, υπάρχει ως ξεχωριστή οντότητα. Αυτό είναι μια πολύ μεγάλη χαρά για τον συγγραφέα γιατί γι’ αυτό το έγραψε, για να το μοιραστεί, να το αφήσει να ταξιδέψει. Νιώθω ότι όσο διαβάζεται το παραμύθι μου συνεχίζει να αναπνέει, να οξυγονώνεται, να πολλαπλασιάζεται, να εμπλουτίζεται, να ομορφαίνει, να ζει. Άρα, προς το παρόν, θα απολαμβάνω το δικό του ταξίδι σαν από κλειδαρότρυπα. Αργότερα βλέπουμε.
-Σας ευχαριστώ για την παρουσία σας στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ ! Κι εύχομαι ο ήλιος σας να ζεστάνει πολλές ψυχές….
Και εγώ σας ευχαριστώ πολύ.
Βρείτε το παραμύθι της Ελένης Ταμαρέση - Παπαθανασίου "Αμάν, ο Ήλιος αρρώστησε βαριά! Υπάρχει άραγε γιατρειά;", (Εκδόσεις Φθόγγος,2022 ) στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://www.politeianet.gr
