Σήμερα στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα", έχω τη χαρά και την τιμή να φιλοξενώ τον γιατρό-λογοτέχνη Θεόδωρο Χ. Χήρα. Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 γράμματα το πρώτο του βιβλίο. Ο τίτλος του είναι "Της δωρεάς τα μυστήρια" και πραγματεύεται το θέμα της δωρεάς οργάνων σε νεφροπαθείς. Ένα έργο που διδάσκει τις έννοιες της προσφοράς και της αλληλεγγύης! Ας δώσουμε τον λόγο στον δημιουργό του!
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
-Κύριε Χήρα, σας καλωσορίζω στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Θα ήθελα να σας ρωτήσω πότε ξεκινήσατε να εκφράζεστε μέσω της λογοτεχνικής γραφής.
Χαιρετίζω τους λάτρεις της διαδικτυακής ανταλλαγής απόκρυφων σκέψεων με τη μορφή γραπτών συνεντεύξεων. Τους εραστές του γραπτού λόγου και της ελληνικής γλώσσας. Την διανόηση. Τους τεχνίτες του λόγου ή καλύτερα τους σεβαστούς λογοτέχνες που πλαισιώνουν και κοσμούν τον κυβερνοχώρο του ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ.
Χρειάζεται σπουδή και μακροχρόνιος παιδεμός με την ελληνική γλώσσα για να μπορεί κάποιος να φλερτάρει και να ενστερνίζεται λέξεις όπως η «λογοτεχνία». Για μένα, έναν μάχιμο Έλληνα γιατρό σε Δημόσιο Νοσοκομείο, το παράλληλο ταξίδι έκφρασης μέσα από την τέχνη ξεκίνησε σε νεαρή ηλικία. Κάποιες φορές υπήρξε εκκωφαντικό όπως με τη συμμετοχή μου στα Πολιτιστικά δρώμενα της Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και κάποτε νηφάλιο ως σουέλ, ως βουβό κύμα σε ωκεανούς, με πινελιές μικρών κειμένων.
Η συγγραφή βιβλίου προέκυψε από μια πρόσφατη και αναπάντεχη έκρηξη του μαγματικού θαλάμου τον οποίο τροφοδοτούσα και συντηρούσα πάνω από είκοσι χρόνια, κάπου μέσα στο θωρακικό μου κλωβό.
- Ποιοι συγγραφείς έχουν μιλήσει ιδιαίτερα στην ψυχή σας;
«Ο Ξένος» του Αλμπέρ Καμύ αποτέλεσε και για μένα ό,τι τα πρώτα μαθήματα, γραφή και ανάγνωση στο σχολείο. Μια εμπειρία πληρότητας σαν αυτή που νιώσαμε παιδιά με την εξάτομη εγκυκλοπαίδεια Χάρη Πάτση, που έφερε στο σπίτι ο πατέρας. Λες και την είχε πάρει με δόσεις από τον τραγικό «Εμποράκο» του Άρθουρ Μίλερ. Στα δεκάξι μου έκλαψα με τα ξεριζωμένα τριαντάφυλλα της «Γαλήνης» του Βενέζη. Αργότερα κοίταξα κατευθείαν στα μάτια την «Γίδα, ή αλλιώς την Σύλβια» του Έντουαρντ Άλμπυ και βέβαια είμαι από αυτούς που «φοβήθηκαν την Βιρτζίνια Γούλφ» του ίδιου.
Τώρα, αλίμονο, κουβαλώ αενάως το σακί που οικειοποιήθηκα από «Τα σακιά» της Ιωάννας Καρυστιάνη. Είναι βαρύ και μου κόβει την ανάσα.
- Το γράψιμο είναι για σας μια απολαυστική ή μια επίπονη διαδικασία;
Η απόλυτη απόλαυση. Έχω εργασία. Βιοπορίζομαι. Οφείλω όμως να σηκωθώ από τον αμαρτωλό καναπέ μου. Να αποδείξω πρώτα στον εαυτό μου και στη συνέχεια σε Θεούς κι ανθρώπους ότι δεν θέλω να κολυμπάω σε λίμνη με πιράνχας.
Ζούμε σε έναν κόσμο που βουλιάζει. Μας τέλειωσαν οι μύθοι και οι σημερινοί άνθρωποι διαπράττουν αλλεπάλληλες ύβρεις. Θέλω να αντισταθώ στην κατάρρευση. Και θέλω να γίνει τώρα, στα χρόνια της δικής μας γενιάς. Όχι να φορτώσουμε στα παιδιά μας το δικό μας καθήκον και την ανεπάρκεια. Για να εξασφαλίσουμε δηλαδή, ένα πρόστυχο άλλοθι και να συνεχίσουμε τις βρωμιές μας. Θέλω να αντισταθούμε, να μην μολύνουμε περαιτέρω την επόμενη γενιά. Αρκετά τους χαλάσαμε και ίσως να είναι αργά. Ας κρατηθούμε, να μην απλώσουμε χέρι στην παιδική ψυχή αλλά και σε αυτήν ακόμη την άγουρη παιδική σάρκα. Παντού αμαρτία. Φταίμε και έχει γίνει μεγάλη ζημιά. Ιερείς, πολιτικοί, γιατροί, εκπαιδευτικοί, καλλιτέχνες, συγγραφείς παιδικών βιβλίων. Στα σκοτάδια της απόκλισης, του χρηματισμού, της διαπλοκής. Αποκαθήλωση παντού. Και τρομάζω πιο πολύ με αυτούς που κουνούν το δάκτυλο. Για φαντάσου! Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθο βαλέτω. Κάνουν μεγάλο κακό. Στην αντίληψη του κόσμου για τον κόσμο. Θα μείνουμε ηθικά νεκροί; Καράβι με μαύρα πανιά; Αν και κανενός η ζωή κάτω από μικροσκόπιο δεν είναι άμεμπτος, το όριο υπάρχει. Να αφήσουμε αλώβητα τα παιδιά.
Θαρρώ πως κάπου υπάρχει η αγάπη, αλλά και κάπου ξεχωρίζει το καλό. Σε ένα πινέλο, σε μια πένα, σε ένα συσσίτιο με πεντανόστιμο αγνό φαγητό. Βλέπω ανθρώπους που μπαίνουν θαρραλέα μπροστά. Πριν η εποχή τους βάλει στην άκρη. Ανθρώπους που χαράζουν δρόμους φωτεινούς αν και οι ίδιοι δεν θα προλάβουν ίσως, να τους χαρούν. Αυτούς θέλω να υπηρετήσω και με αυτούς να καταφέρω να πορευτώ. Έστω και με την ματωμένη πένα μου!
- Τι αισθάνεσθε πως σας δίνει η συγγραφή και τι θα θέλατε εσείς να προσφέρετε στους αναγνώστες σας;
Δεν είμαι φιλόσοφος ή θεολόγος. Δεν καταπιάνομαι με τα υπαρξιακά ερωτήματα. Έχω όμως πολύ συγκεκριμένα ερωτήματα που με ταλαιπωρούν. Όπως για παράδειγμα, γιατί αρρωσταίνει και πεθαίνει ένα παιδί; Τι πληρώνει; Πού βρίσκεται η δικαιοσύνη πραγμάτων την οποία επικαλούμαι συχνά πυκνά ως κινητήρια δύναμη στην πορεία της ανθρώπινης ύπαρξης. Και γιατί οι ασθενείς μου, συχνά παιδιά και νέοι άνθρωποι να οδηγούνται στην αιμοκάθαρση; Να παλεύουν καθημερινά για την ζωή όταν για τους υπόλοιπους ανθρώπους γύρω, η ζωή είναι αυτονόητη και δεδομένη; Τι πληρώνουν αυτοί οι ασθενείς; Κι όταν με ρωτούν στο κρεβάτι του πόνου «Γιατί σε μένα γιατρέ μου;” τι να τους απαντήσω;
Για την ροή των πραγμάτων, παριστάνω τον βαρήκοο και εκτρέπω την κουβέντα σε σχέδια για την καθημερινότητα των ασθενών μου, τις διακοπές τους, την ποιότητα ζωής τους, το επόμενο ταξίδι τους, και βέβαια την προετοιμασία τους για μια μεταμόσχευση. Μπορώ, με αναπάντητα τα παραπάνω ερωτήματα να δίνω λάμψη και νόημα στη μαυρίλα της αρρώστιας. Στην απόπνοια αμμωνίας που έρχεται, θαρρείς λάγνα και μεθυστικά από τα δημόσια ουρητήρια.
Ένα ακόμη ερώτημα που με προβληματίζει, παρότι νόμιζα, μέχρι πρότινος, ότι είχα την απάντηση, είναι το θέμα του οικογενειακού προγραμματισμού ανθρώπων που κουβαλούν ένα παθολογικό γονίδιο. Ένα γονίδιο πού οδηγεί σε κληρονομικό νόσημα, νεφρολογικό εν προκειμένω, και το οποίο περνά με ισχυρό τρόπο στις επόμενες γενιές. Είναι ηθικό και πρέπον να δημιουργήσει οικογένεια ο ασθενής που φέρει το παθολογικό γονίδιο ή πρέπει να αποτρέψει την χαρά της τεκνοποίησης από τον ίδιο και από το αγαπημένο του πρόσωπο;
Εδώ πρέπει να σας ενημερώσω αγαπητοί αναγνώστες, πριν με καταδικάσετε, από κεκτημένη ταχύτητα, για την ανατροπή που προκαλώ στις τακτοποιημένες απόψεις της κοινωνίας και τα απαντημένα ερωτήματα, ότι κάποια κληρονομικά νοσήματα του νεφρού θα εμφανιστούν ευτυχώς αργά, σε προχωρημένη δεκαετία της ζωής του φέροντα το παθολογικό γονίδιο. Επίσης, τα νοσήματα αυτά δεν συνοδεύονται με νοητική στέρηση. Οι νεφρολογικοί ασθενείς δεν είναι παιδιά ενός κατώτερου Θεού. Μπορούν να χαρούν τη ζωή τους να εργαστούν, να μεγαλώσουν την οικογένειά τους και να διάγουν τον βίο τους σχετικά ομαλά. Και υπάρχουν, σας πληροφορώ, άνθρωποι που επιθυμούν σφόδρα να τεκνοποιήσουν. Με άποψη και πίστη. Άνθρωποι που ένιωσαν το ένστικτο τεκνοποίησης με έναν αγνό και αρχέγονο τρόπο, όχι εγωκεντρικά και με την ματαιοδοξία της συνέχειας. Και άνθρωποι που μπορούν να αφιερώσουν τη ζωή τους σε ένα καθήκον. Στην στήριξη των απογόνων τους που ίσως οδηγηθούν στην αιμοκάθαρση. Θα τους κατακρίνουμε αυτούς τους ανθρώπους; Με ποιο δικαίωμα; Μια ζωή ταμένη σε έναν ιατρικό σκοπό δίνει πολλές φορές νόημα ζωής σε ανθρώπους που χάνονται και παραπαίουν στα σκοτάδια της ύπαρξής τους. Ακόμη κι αν οι απόγονοι βρεθούν παγιδευμένοι να γιατροπορεύουν γονείς και εαυτούς, η αρρώστια συνεχίζεται ως γλυκιά παράδοση.
Τολμώ να πω, ότι στο βιβλίο μου, οι κατατρεγμένοι και οι δαιμονισμένοι της νεφρολογικής κοινότητας βρήκαν ίχνη της δικαίωσης που ζητούσαν. Κι είναι αυτή μια προσφορά, για την οποία είμαι περήφανος. Υπάρχει δυστυχώς ή ευτυχώς και τούτη, η άλλη άποψη. Η απόκοσμη.
Τέλος, θα ήθελα προβληματίσω τον αναγνώστη με την παράθεση και μόνο ενός ακόμη ερωτήματος: «Με ποιο δικαίωμα θα κατακρίνει κάποιος μια γυναίκα που κυοφορεί ένα παιδί με τρισωμία 21(σύνδρομο Down) και δεν θέλει να διακόψει την κύηση; Όταν η νομοθεσία το επιτρέπει καθαρά και η ηθική δεοντολογία έχει τοποθετηθεί υπέρ αυτής της διακοπής.»
Με αυτά τα ερωτήματα πορεύομαι, ίπταμαι, αιωρούμαι, προσγειώνομαι και προχωρώ.
- Όταν γράφετε φαντάζεστε τον εν δυνάμει αποδέκτη των λόγων σας;
Ας πούμε για μια ακόμη φορά ότι το βιβλίο εκδόθηκε στα πλαίσια εθελοντισμού για την εκστρατεία υπέρ της Δωρεάς Οργάνων. Η χώρα μας πρέπει να ανέβει στα ποσοστά μεταμοσχεύσεων ανά έτος. Η καμπάνια μας εστιάζει στο να πείσει τον πληθυσμό της χώρας μας για την φύση και το διαφανές της δωρεάς οργάνων. Παράλληλα η Πολιτεία που φέρει μέρος της ευθύνης για την ανεπαρκή ανίχνευση και εύρεση των δοτών κάνει από πέρυσι προσπάθειες με πιλοτικό διορισμό ειδικών επιστημόνων σε επιλεγμένα Νοσοκομεία με μοναδικό έργο αυτό ακριβώς που σας ανέφερα. Να εντοπίζει άτομα με εγκεφαλικό θάνατο τα οποία μπορούν να αποτελέσουν δότες οργάνων. Ελπίζω σύντομα να εκτιναχτούμε στα ποσοστά μεταμοσχεύσεων και να μην πέσουμε για άλλη μια φορά στο τέλμα της δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας. Γιατί τότε δεν μας σώζει τίποτε.
-Ασκείτε το λειτούργημα του γιατρού. Η συγγραφή λειτουργεί καθόλου ως βαλβίδα αποφόρτισης από το δύσκολο έργο σας;
Όχι, το κέντρο του κόσμου δεν είμαι εγώ για να ζητώ τρόπους αποφόρτισης από την εξαντλητική καθημερινότητα. Το κέντρο του κόσμου είναι τα παιδιά που κάνουν αιμοκάθαρση, είναι τα παιδιά που πεινούν, είναι τα παιδιά χωρίς γονείς. Είναι οι νέοι που αρρώστησαν βαριά. Ίσως και οι ηλικιωμένοι που στις δύο τα ξημερώματα δεν τους περιμένει κανείς στο σαλονάκι του Νοσοκομείου. Οι εγκαταλειμμένοι.
Η ζωή με οδήγησε απροσδόκητα στη συγγραφή του βιβλίου. Η ενασχόληση με την ελληνική γλώσσα είναι πολύ ψηλά στην αξιακή μου κλίμακα. Αν θέλω να είμαι έντιμος με τον εαυτό μου η αιτία για την οποία συνέγραψα είναι πρωτίστως η επιθυμία να προσφέρω στον εθελοντισμό και στην εκστρατεία για την ιδέα της δωρεάς οργάνων. Η ζεστή υποδοχή του βιβλίου και η αναπόφευκτη ανάδειξη του ονόματός μου στον μικρόκοσμό μου ήταν παράπλευρη ωφέλεια με μένα. Και όλα αυτά δεν είναι αποφόρτιση και ξεκούραση, τουναντίον αποτελούν περαιτέρω έγνοιες και ευθύνη για ώριμη και σωστή στάση στα λεπτά θέματα της ιατρικής δεοντολογίας.
-Σας αρέσει μέσω της γραφής να διαπραγματεύεστε ρεαλιστικές καταστάσεις ή να ταξιδεύετε σε κόσμους φανταστικούς;
Η μυθοπλασία είναι έντονη εσωτερική ορμή, με παρασύρει. Ακόμη κι αν σε ένα πρώτο επίπεδο οι ιστορίες μου αφορούν ασθενείς που είναι αιμοκαθαιρόμενοι ή μεταμοσχευμένοι, ακόμη κι αν κάποια επεισόδια φαίνονται πραγματικά, αυτά κατέχουν περιορισμένο χώρο. Οι ιστορίες μου ξεφεύγουν σε απάτητα μονοπάτια. Σε ακραίες συνθήκες που δεν συναντάμε στη ζωή. Στη ζωή μας βλέπουμε συνήθως ενδιάμεσες καταστάσεις, όχι ακραία δραματικά γεγονότα όπως στη μυθοπλασία του βιβλίου. Στη ζωή τρέχουμε να επέμβουμε, να σώσουμε και να αποφύγουμε μοιραία συμβάματα. Αν και η μεταμόσχευση οργάνων εμπεριέχει ήδη το μυστήριο, η αναγκαιότητα της πλοκής με οδήγησε να δημιουργήσω απρόβλεπτες συνθήκες, ώστε να καταγραφούν καθαρά η αντίδραση και τα συναισθήματα των ηρώων, τα ξόρκια που γυρίζουν πάντα πάνω τους.
Το βιβλίο υπηρετεί ένα σκοπό. Είναι ενταγμένο στην καμπάνια για την δωρεά οργάνων. Και έπρεπε να στρογγυλέψω κάποιες γωνίες. Η ζωή έπρεπε να βγει νικητής. Τα μηνύματα που οφείλει να δώσει ένας γιατρός στρατευμένος στην εκστρατεία της δωρεάς οργάνων είναι πογκρόμ σαν απ΄το τρίτο Ράιχ. Απόλυτα, καθαρά, διαφανή.
- Μιλήστε μας λίγο για την πλοκή του πρώτου βιβλίου σας «Της δωρεάς τα μυστήρια».
Πέντε διηγήματα με ήρωες νεφροπαθείς ασθενείς που παλεύουν στα μαρμαρένια αλώνια. Αναμετρώνται με τα όριά τους στην αιμοκάθαρση και μεταμοσχεύονται. Αναγεννιόνται όμως, ως σύγχρονοι Φοίνικες από τις στάχτες τους. Αναμετρώνται και με τα εφιαλτικά συναισθήματα που αναδύονται από την ψυχή τους για να τα μεταλλάξουν σε γήινες συμπεριφορές και να μπορέσουν να προχωρήσουν, να γυρίσουν σελίδα. Η μεταφορά οργάνου από άνθρωπο σε άνθρωπο πάντα με καθήλωνε. Τη θεωρώ μεγάλο επίτευγμα του σύγχρονου κόσμου. Έζησα και ζω με τα συναισθήματα των ανθρώπων αυτών. Με εντιμότητα και με όση ενσυναίσθηση διαθέτω αφουγκράζομαι τον παλμό. Απόκοσμα, περίπλοκα, σκοτεινά συναισθήματα. Παλαιότερα πεταγόμουν στον ύπνο μου ιδρωμένος και με δυσκολία στην αναπνοή μου. Τώρα, δυσπνοεί ο ήρωάς μου κι εγώ ξενυχτάω να τον παρηγορώ.
Τα διηγήματα φέρουν τον τίτλο των μυστηρίων της εκκλησίας, παρότι διαχωρίζω σαφώς την υποκριτική ενασχόληση των ανθρώπων με τα εκκλησιαστικά δρώμενα από την ίδια την χριστιανική πίστη. Στα διηγήματα θα ανακαλύψει ο αναγνώστης την ανιδιοτελή αγάπη, λάθη που ζητούν συγχώρεση, τον πέρα από κάθε προσδοκία ανεπίτρεπτο έρωτα, καθώς και δαιμόνια σχέδια κρυμμένα στα ύφαλα ενός πλοίου.
- Θα θέλατε να μοιραστείτε ένα μικρό απόσπασμα μαζί μας;
Γιατί όχι; Παρακαλώ! Διαβάστε ένα απόσπασμα από τον Γάμο.
Οι γάμοι του Ισίδωρου και της Μαργαρίτας έγιναν με δόξα και τιμή. Τα «30 πλατάνια» τάισαν και πότισαν διακόσιους τόσους καλεσμένους και ο χορός μοντέρνος και συρτός κράτησε μέχρι το πρωί. Η Ελένη είχε φροντίσει να ξαποστείλει τον Σωκράτη από νωρίς στο σπίτι ως κουρασμένο και ασθενή. Αλλά ο Σωκράτης πρόλαβε και στην εκκλησιά ζητούσε συγχώρεση από την Παναγιά, που μαζί με το πεντόλιρο έδωσε παρακαταθήκη στην όμορφη νύφη, τα μυστικά και ψέματα της φαμελιάς του.
Θα ήταν στον μήνα της η Μαργαρίτα, όταν ο Ισίδωρος αποφάσισε να μιλήσει στην γυναίκα του για το κληρονομικό νόσημα που κουβαλά. Και έδωσε, αλίμονο, φρούδες ελπίδες, στην εγκυμονούσα για γιατρειά που καταφτάνει κι έρχεται, και μάλιστα από Ευρώπη κι από Αμερική.
Η ζάλη και η δύσπνοια από την προχωρημένη κύηση δεν βοήθησαν την Μαργαρίτα να αντιληφθεί αυτό που άκουσε, ήταν όμως αρκετό για να νιώσει ένα τσίμπημα στην καρδιά και σε όλη της την ύπαρξη.
Όταν μετά από λίγες μέρες κρατούσε την κόρη της αγκαλιά, δεν ήθελε να την αφήσει στιγμή από τα χέρια της. Έδινε όρκο βαρύ στο νεογέννητο πως οι δυο τους, μα τους ουρανούς, θα πορευτούν για πάντα αχώριστες, έστω και μοναχές τους.
Η Μαργαρίτα πήρε το χρόνο της για να ρωτήσει, να μάθει και να αντιληφθεί καλύτερα τα μαντάτα που της ξεφούρνισε ο άντρας της, την μέρα που της έκοψαν τον ομφάλιο λώρο του μωρού και το γέλιο από το πρόσωπο. Ήταν από τη φύση της συντηρητική η Μαργαρίτα και δεν μπορούσε να υψώσει τη φωνή, ούτε να ουρλιάξει, ή να ζητήσει εξηγήσεις. Μόνο ένα ξεψυχισμένο “Γιατί;” έβγαινε από το στόμα της κάθε τόσο και θήλαζε το μωρό γάλα πικρό και μαύρο. Και δεν ξανακοίταξε ποτέ τον Ισίδωρο ίσα στα μάτια.
- Τι άλλο να περιμένουμε από σας για το μέλλον; Έχετε κάτι στα σκαριά;
Χμμμ, θαρρώ πως θα συνεχίσω πάνω σε αυτό το νεοεισαγόμενο είδος της «ιατρικής λογοτεχνίας». Αν και με έχουν μαλώσει που χρησιμοποίησα την λέξη «λογοτεχνία». Ίσως πράγματι η λέξη να αφορά λίγους και εκλεκτούς. Αυτούς με την μεγάλη και μακροχρόνια αφοσίωση στο είδος. Εμείς, όσοι γράψαμε για την εκστρατεία υπέρ της δωρεάς οργάνων, ακόμη ψάχνουμε πού θα ενταχτούμε. Ίσως μείνουμε λατρεμένοι ως τρελοί κι αταξινόμητοι.
Στα σκαριά έχω κάτι που με ιντριγκάρει βαθιά. Νεφρική νόσος σε τυφλούς ασθενείς, ένας κόσμος με φωταψίες και εκλάμψεις σε μαύρο φόντο. Ανεξερεύνητα χωράφια.
Επίσης θα ήθελα διακριτικά να περιπλανηθώ σε ένα πεδίο βαθιά τραγικό που χρήζει λεπτούς χειρισμούς. Και ελπίζω να επιτευχθεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο σεβασμού και ενσυναίσθησης από πλευράς μου. Δότες οργάνων, μικρά παιδιά. Όταν η οικογένεια βυθίζεται στο απόλυτο πένθος κι όμως τολμά το ανομολόγητο.
Ανυπομονώ να έρθουν τα ιδρωμένα καλοκαίρια να ξεπροβοδίζω όλους τους οικείους σε ολοήμερες απολαύσεις στη θάλασσα και εγώ να μείνω μόνος να παλεύω με τις ιστορίες μου, την πένα, την ελληνική γλώσσα και τον ιδρώτα στο λαιμό μου.
Σας εύχομαι καλή τύχη σε κάθε σας όνειρο! Ευχαριστώ για την παρουσία σας στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ!
Βρείτε το βιβλίο "Της δωρεάς τα μυστήρια" του Θεόδωρου Χ.Χήρα στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://24grammata.com
