Σήμερα, στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" έχω προσκαλέσει τον συγγραφέα Παναγιώτη Φάμελλο. Ο καλεσμένος μου ζει κι εργάζεται στην Αθήνα. Έχει σπουδάσει Πολιτικές Επιστήμες. Έχει εκδώσει μια συλλογή διηγημάτων κι έχει συμμετάσχει σε συλλογικούς τόμους ιστοριών του φανταστικού. Έχει μεταφράσει το δοκίμιο του H. P. Lovecraft "Γάτες και Σκύλοι". Μέσα στο 2022 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 Γράμματα η νουβέλα του "49η σιωπή". Την εμπνεύστηκε από το τραγούδι «48 σιωπές» του ελληνικού new wave συγκροτήματος «ΧΩΡΙΣ ΠΕΡΙΔΕΡΑΙΟ» σαν η επόμενη στη σειρά σιωπή. Είπαμε πολλά με τον Παναγιώτη Φάμελλο για το βιβλίο του,τους ήρωές του και το λογοτεχνικό του ταξίδι! Ήρθε η στιγμή να τον ακούσουμε!
Συνέντευξη : Αγγελική Καραπάνου
- Κύριε Φάμελλε, καλώς ορίσατε στο ΕΝΝΕΠΕ ΜΟΥΣΑ. Αρχικά θα σας ρωτήσω πότε αρχίσατε να γράφετε. Υπήρχε κάποιο ιδιαίτερο γεγονός που σας κινητοποίησε;
Κα Καραπάνου σας ευχαριστώ πολύ για την τιμητική σας πρόσκληση και συγχαρητήρια για τον τόσο πλούσιο λογοτεχνικό σας ιστότοπο. Μέχρι περίπου τα τριάντα μου χρόνια η μουσική καταλάμβανε το μεγαλύτερο μέρος των καλλιτεχνικών ενδιαφερόντων μου, με τη λογοτεχνία και τις άλλες τέχνες να ακολουθούν. Μετά από εκείνη, πάνω κάτω, την ηλικία, μια αντιστροφή συντελέστηκε και το διάβασμα κυριάρχησε σχεδόν απόλυτα στις προτεραιότητές μου, έγινε καθημερινή ανάγκη και σχεδόν ταυτόχρονα αναπτύχθηκε και η ανάγκη έκφρασης μέσω της συγγραφής, οργανωμένα και συστηματικά, γιατί μέχρι τότε ήταν περισσότερο μια περιστασιακή ενασχόληση.
- Τι προσφέρει η συγγραφή στη ζωή σας;
Η συγγραφή είναι μια διέξοδος και μια δίοδος ταυτόχρονα. Είναι ο τρόπος να μετακινείσαι όχι εμπρός ή πίσω αλλά πλάγια από ό,τι σε περιβάλλει, από την αντικειμενική πραγματικότητα, και να την αντικρίζεις με μια «λοξή» ματιά, μια ματιά που αναδεικνύει τα κρυμμένα της υποστρώματα και τις καλυμμένες της υποστάσεις και, στην καλύτερη περίπτωση, μεταρσιώνει αυτά τα πολύτιμα ευρήματα σε μια άλλη ποιότητα αντίληψης και ύπαρξης.
- Γράφετε καθημερινά ή περιστασιακά;
Το καθημερινό γράψιμο θα ήταν το επιθυμητό και ευκταίο. Δυστυχώς η καθημερινότητα δεν το επιτρέπει, οπότε αρκούμαι στην προσπάθεια αξιοποίησης των ευκαιριών, όποτε αυτές παρουσιάζονται.
- Υπάρχουν αγαπημένες ώρες, γωνιές, συνθήκες στις οποίες γράφετε;
Δεν θα τις έλεγα αγαπημένες αλλά προτιμητέες ή πρόσφορες. Οι ώρες που προσφέρονται και που προτιμώ είναι οι νυκτερινές, αφού τότε καταλαγιάζει ο θόρυβος της μέρας και έχεις την ευκαιρία να αφουγκραστείς τους εσωτερικούς σου ήχους. Γωνιά είναι το μέρος που βρίσκεται ο διαθέσιμος υπολογιστής και το πληκτρολόγιό του και συνθήκη είναι η αλλαγή της εστίασης από την εξωστρέφεια στην ενδοσκόπηση.
- Τι βιβλία διαβάζετε τα τελευταία χρόνια;
Εδώ και μια δεκαπενταετία περίπου, από τότε που έπεσα πάνω στο Ζοζέ Σαραμάγκου και το «Περί φωτίσεως», (όνομα και πράγμα για μένα) και γεύτηκα τις χαρές του μακροπερίοδου λόγου του, απολαμβάνω τη λογοτεχνία που μεταχειρίζεται αυτόν τον τρόπο γραφής με τις λιγοστές τελείες και τους συγγραφείς που τον χρησιμοποίησαν και το κάνουν ακόμα, από τον Μαρσέλ Προυστ και τον Γουίλιαμ Φώκνερ, στον Τόμας Μπέρνχαρντ, τον Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, τον Λάζλο Κρασναχορκάι, μέχρι τον Χαβιέ Μαρίας, τον Μάικ ΜακΚόρμακ και τη Μπερναρντίνε Εβαρίστο. Επειδή νιώθω πως με αυτό τον τρόπο αφήγησης υπάρχει μεγαλύτερη δυνατότητα αποδέσμευσης από τους φραγμούς των κοφτών νοημάτων και σύνδεσης με μια ευρύτερη, υπερβατική αντίληψη των πραγμάτων, μια προσπάθεια με λίγο περισσότερες πιθανότητες να αποτυπωθεί λεκτικά το χάος που υπάρχει γύρω και μέσα μας, το οποίο «είναι απλώς τόσο γρήγορο και κολοσσιαίο και με τόσες διασυνδέσεις που οι λέξεις μπορούν το πολύ να σκιαγραφήσουν το περίγραμμα ενός ελάχιστου τμήματός του, σε οποιαδήποτε δεδομένη στιγμή», όπως έχει γράψει ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας.
Αυτό δεν σημαίνει πως τα τελευταία χρόνια δεν παρακολουθώ και δε με έχουν μαγέψει και άλλοι συγγραφείς που δεν χρησιμοποιούν αυτό το ιδίωμα, όπως η Ρέιτσελ Κασκ, ο Καζούο Ισιγκούρο, ο Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ ή ο Μπρούνο Σουλτς, τον οποίο ανακάλυψα εδώ και λίγα χρόνια ενώ είναι παλαιότερος και τα έργα που πρόλαβε να γράψει είναι ό,τι ομορφότερο έχω διαβάσει ποτέ στη λογοτεχνία.
- Μια εξωπραγματική ερώτηση. Οργανώνετε ένα λογοτεχνικό δείπνο με καλεσμένους αγαπημένους συγγραφείς και ποιητές απ’ όλες τις εποχές. Ποιοι πέντε δε θα θέλατε να λείπουν από την παρέα σας;
Αν βρισκόμουν σε κάποιον τέτοιο λογοτεχνικό παράδεισο θα ήταν απίστευτα δύσκολη η επιλογή. Θα σκεφτόμουν τον Μπόρχες, τον Κάφκα και τον Κρασναχορκάι από πεζογράφους και τον Καρυωτάκη και τον Μπωντλαίρ από τους ποιητές.
- Τι αγαπάτε περισσότερο σε καθέναν απ’ αυτούς;
Θα άκουγα τις μαγευτικές αλληγορίες του Μπόρχες, του οποίου η λογοτεχνία αγκάλιασε το σύμπαν μετατρέποντάς το σε μια βιβλιοθήκη, θα ακολουθούσα τον Κρασναχορκάι στην αναζήτηση του βασίλειου της ομορφιάς κάπου λίγο πιο πέρα από τα όρια αυτού του κόσμου της ασχήμιας, αλλά αντικρίζοντας κατάματα τη ματαιότητα όπως θα μου την παρουσίαζε ο Καρυωτάκης και τρομάζοντας από τους απρόσωπους μηχανισμούς που συνθλίβουν τον άνθρωπο που θα μου περιέγραφε ο Κάφκα, θα κατέφευγα στην αδιάκοπη μέθη την οποία με συμβουλεύει ο Μπωντλαίρ:
« – Είναι η ώρα να μεθύσετε!
Για να μην είσαστε οι βασανισμένοι σκλάβοι του Χρόνου,
μεθύστε, μεθύστε χωρίς διακοπή!
Με κρασί, με ποίηση ή με αρετή, όπως σας αρέσει.»
- Σας έχουμε δει να καταπιάνεστε με ιστορίες της «λογοτεχνίας του φανταστικού». Τι σας κεντρίζει σ’ αυτό το είδος;
Λένε πως ένας συγγραφέας ό,τι και όσα και να γράψει αφηγείται πάντα την ίδια ιστορία. Ιδωμένη από αυτή την οπτική, η δική μου ιστορία ήταν πάντα η περιγραφή του «τρόμου» της καθημερινότητας. Η λογοτεχνία του φανταστικού και κυρίως η λογοτεχνία τρόμου, την οποία πάντα λατρεύω, ήταν το αρχικό, αλληγορικό, λογοτεχνικό «όχημα» το οποίο χρησιμοποίησα για να μιλήσω για το κεντρικό μου θέμα. Αργότερα θεώρησα πως το να κοιτώ κατάματα την πηγή του τρόμου και να μιλώ ρεαλιστικά γι’ αυτήν μου πρόσφερε περισσότερες δυνατότητες να προσεγγίσω την ουσία του προβλήματος. Εξακολουθώ όμως πάντα να παρακολουθώ τη φανταστική λογοτεχνία, «μπολιάζοντας» ακόμα, συχνά, τα γραπτά μου με στοιχεία της.
- Τον Μάρτιο του 2022 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 γράμματα η νουβέλα σας «49η σιωπή». Πόσο χρόνο σας πήρε να ολοκληρώσετε το έργο σας αυτό;
Είναι ένα βιβλίο με μακριά ιστορία, που η αρχική του ιδέα ξεκινάει καμιά δεκαπενταριά χρόνια πίσω, ως ένα διήγημα του φανταστικού. Με αδιάκοπες μετατροπές και αλλαγές στόχευσης μέσα σ’ αυτά τα χρόνια, κατέληξε στην τελική του μορφή και ολοκλήρωση στη διάρκεια της καραντίνας, τότε που όλοι λίγο - πολύ, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ωραίο ή άσχημο, βρήκαμε το χρόνο να ασχοληθούμε περισσότερο με αγαπημένα μας πράγματα.
- Πείτε μας δυο λόγια για το βιβλίο σας.
Την «49η σιωπή» θα τη χαρακτήριζα μια «εργασιακή» νουβέλα με πολλή μουσική, σινεμά, λογοτεχνία και κυρίως ανθρώπινες σχέσεις. Με αφορμή μία οριακή εργασιακή συνθήκη, το δίλημμα των εργαζόμενων μιας εταιρίας να υπογράψουν μείωση μισθού ή απόλυση, περιγράφεται η ζωή και τα προσωπικά προβλήματα κάποιων από αυτούς στα κρίσιμα 24ωρα του Σαββατοκύριακου που μεσολαβεί μέχρι να δηλώσουν την απόφασή τους. Οι πρωταγωνιστές, ο καθένας στο συγγενικό και φιλικό του περιβάλλον, με τα προβλήματα και τις συγκρούσεις του παρόντος αλλά και του παρελθόντος που αναβιώνει, προσπαθούν, με τη συντροφιά ή ακόμα και τη συνδρομή της μουσικής, του κινηματογράφου ή της λογοτεχνίας, να βρουν έναν προσωπικό βηματισμό για τον απεγκλωβισμό τους.
- Μπορείτε να μας παρουσιάσετε ένα απόσπασμα;
Και δύο αν θέλετε:
«και τότε μόνο ο Θάνος μπορεί ν’ ασχοληθεί με τα συμβάντα της προηγούμενης νύχτας, να τα ανασύρει απ’ την ομίχλη, όπως σήμερα, μ’ αυτό που έγινε χθες το βράδυ, την ώρα που μιλούσε στο μπαρ με κάποιους κι έπινε τα ποτά που σέρβιρε η Ελένη και μπήκε ο Σωτήρης, ο παλιός γνωστός Σωτήρης, ο ίδιος Σωτήρης που είχε να φανεί δέκα χρόνια και παρουσιάστηκε μπροστά τους χτες,κι ο Θάνος γύρισε στην Ελένη που είχε σταματήσει τη δουλειά πίσω απ’ το μπαρ και κοίταζε κι εκείνη το νεοεισερχόμενο σαν – όπως φάνηκε στον Θάνο– να τον περίμενε, κι αυτός ένιωσε γι’ άλλη μια φορά προδομένος,»
«χωρισμένοι μεταξύ τους, σαν με παραβάν, από τα στρώματα του καπνού των τσιγάρων που τους κάλυπταν και τους περιέβαλλαν, καπνού που διαχεόταν μέσα τους από το στόμα και τους πνεύμονες και κάθε πόρο του δέρματός τους εκείνο το βράδυ όπως κάθε βράδυ για χρόνια, τόσο, που είχαν ποτίσει μέσα στον καπνό τα σώματα και τα μυαλά τους, τα ρούχα και τα σπίτια τους, όλη τους η ύπαρξη διαλυόταν και χανόταν μέσα στα πέπλα του καπνού που εισπνέανε και εκπνέανε, του καπνού που ανελισσόταν από τις κάφτρες και σκέπαζε τις ζωές τους, σκορπίζοντάς τες στην αοριστία και την ομίχλη σαν μέσα σε όνειρο, από το οποίο δεν θυμούνταν παρά ανάκατες εικόνες, για τις οποίες ποτέ δεν ήταν σίγουροι, σαν να ήταν όλα ψέματα, σαν να μην τις έζησαν ποτέ,».
- Οι ήρωες της «49ης σιωπής» στο κυνήγι της ευτυχίας, το παλεύουν ή παραιτούνται;
Στο κυνήγι κατ’ αρχήν της επιβίωσης, με το βλέμμα στην (μακρινή) επιδιωκόμενη ευτυχία, συνεχίζουν να παλεύουν και δεν πρόκειται να τα παρατήσουν, αγωνιζόμενοι για τους εαυτούς τους και τα αγαπημένα τους πρόσωπα.
- Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας ή πολύ ιδιαίτεροι χαρακτήρες;
Είναι άνθρωποι της διπλανής πόρτας που, όπως κάθε άνθρωπος, είναι και ιδιαίτεροι χαρακτήρες. Κάθε ανθρώπινη ύπαρξη κρύβει ένα ολόκληρο σύμπαν λιγότερο ή περισσότερο αναπτυγμένο. Ο μικρόκοσμος του καθενός είναι στην πραγματικότητα ένας μεγάκοσμος τον οποίο προσπαθώ όσο το δυνατόν να σκιαγραφήσω.
- Τι τους ενώνει και τι τους χωρίζει;
Θα έλεγα ότι τους ενώνει η αγωνία της ζωής, η οποία, στο διττό σύμπαν που ζούμε, και στο οποίο το κάθε τι έχει και το αντίθετό του, είναι και αυτό το οποίο τους χωρίζει, αφού οι διαφορετικοί τρόποι διαχείρισης αυτής της αγωνίας από τον καθένα τους, φέρνει και τους διχασμούς και τις συγκρούσεις.
- Τι να περιμένουμε μετά τη «49 σιωπή»; Ετοιμάζετε κάτι καινούργιο;
Θα μου άρεσε να ασχολούμουν με κάτι σαν τη συνέχεια της «49ης σιωπής» με τους ίδιους χαρακτήρες μετά από κάποιο καιρό, με τις απώλειες και τα κέρδη τους, με την προσπάθεια για την απόκτηση, αν όχι της ευτυχίας, τουλάχιστον λίγης σοφίας.
- Σας ευχαριστώ πολύ γι’ αυτή τη συνέντευξη.
Εγώ σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκλησή σας.
Βρείτε τη νουβέλα του Παναγιώτη Φάμελλου "49η σιωπή" στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://24grammata.com
