Σήμερα στη στήλη "Να σε γνωρίσω καλύτερα" έχω προσκαλέσει τη συγγραφέα Φανή Ματσινοπούλου. Η καλεσμένη μου γεννήθηκε στην Αθήνα. Τελείωσε το Κλασικό Λύκειο Αναβρύτων και στη συνέχεια σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες στη Νομική Σχολή Αθηνών. Ασχολείται με μεταφράσεις από την αγγλική και τη γαλλική γλώσσα, την επιμέλεια κειμένων, την οργάνωση λογοτεχνικών και νομικών αρχείων. Μπήκε στον μαγικό κόσμο της ανάγνωσης βιβλίων από την παιδική της ηλικία. Γράφει διηγήματα που κατά καιρούς δημοσιεύει στον ηλεκτρονικό τύπο. Κάποια απ' αυτά μάλιστα έχουν βραβευθεί. Τον Ιούνιο του 2021 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 γράμματα η πρώτη συλλογή διηγημάτων της. Ο αισιόδοξος τίτλος της "Κόκκινο σε βαθύ γαλάζιο" μάς παρωθεί να ταξιδέψουμε στον κόσμο της! Για την παρθενική εμφάνισή της στα ελληνικά γράμματα και τα επόμενα σχέδιά της συζητήσαμε πολλά με τη φιλοξενούμενή μου Φανή Ματσινοπούλου. Καιρός να την ακούσουμε !
Συνέντευξη: Αγγελική Καραπάνου
-Κυρία Ματσινοπούλου, χαίρομαι που σας φιλοξενώ στο Έννεπε Μούσα. Αρχικά θα ήθελα να μου πείτε πότε αρχίσατε να εκφράζεστε με τον γραπτό λόγο.
Αρχικά, θα ήθελα κι εγώ να σας εκφράσω τη χαρά μου για την τιμή που μου κάνετε να με φιλοξενήσετε στο αγαπητό «Έννεπε Μούσα».
Η λογοτεχνία με μάγεψε από τα παιδικά μου χρόνια. Διάβαζα συνεχώς και παντού. Ακόμη και μέσα στην τάξη, είχα ένα λογοτεχνικό βιβλίο στα πόδια μου και διάβαζα τις ώρες που το μάθημα μου φαινόταν βαρετό. Κι επειδή η λογοτεχνία σε προτρέπει στην αμφιβολία, με την εφηβεία άρχισαν οι πρώτοι προβληματισμοί για ό,τι πυροδοτούσε την επαναστατική ορμή της νεανικής φύσης. Έφτιαχνα συνεχώς εικόνες και ιστορίες, τις οποίες έγραφα μεν αλλά δεν είχα τολμήσει να δημοσιεύσω. Θα έλεγα ότι είχα ένα φόβο να εκτεθώ. Όταν ένιωσα ότι είμαι έτοιμη, κατέθεσα ένα κομμάτι της ψυχής μου για ό,τι με προβληματίζει και με συγκινεί, για όσα δεν μπορώ να εκφράσω δυνατά.
- Τι νιώθετε όταν γράφετε;
Η γραφή είναι για εμένα μία ενδόμυχη και ακατανίκητη ανάγκη να επικοινωνήσω με τους ανθρώπους γύρω μου∙ δεν μπορώ να της αντισταθώ πια. Είναι το αποτέλεσμα της σιωπής μου, η έκφραση της αδυναμίας μου. Τώρα πια, μπορώ να πω ότι αντλώ δύναμη μέσα από αυτή την αδυναμία. Αν τα γραπτά μου καταφέρνουν να αγγίξουν κάποιους ανθρώπους, αν μπορώ να τους βοηθώ να δουν το φως και τη δύναμη που κρύβουν μέσα τους, τότε αυτό θα μου δίνει απέραντη χαρά.
- Υπήρξαν συγγραφείς που αποτέλεσαν πρότυπα για σας;
Οι μεγάλοι κλασικοί συγγραφείς, αυτοί οι κολοσσοί της λογοτεχνίας, όπως ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, ο Λέων Τολστόι, ο Άντον Τσέχωφ. Ο Φραντς Κάφκα, ο Τζων Στάινμπεκ, ο Φίλιπ Ροθ, ο Τζωρτζ Όργουελ. Αλλά και δικοί μας μεγάλοι συγγραφείς όπως, ο Καραγάτσης, ο Καζαντζάκης, ο Θεοτοκάς, ο Τάσος Αθανασιάδης, ο Μένης Κουμανταρέας, ο Στρατής Τσίρκας, ο Δημήτρης Χατζής.
Η μεγάλη μου όμως αδυναμία ήταν και είναι ο Αντώνης Σαμαράκης, που γνώρισα όταν ήμουν 17 ετών, μαθήτρια στο λύκειο και είχα την τύχη να με τιμήσει με τη φιλία και την εμπιστοσύνη του. Δεν ήταν μόνον ο καταξιωμένος συγγραφέας που όλοι γνωρίζουμε. Ήταν ένας σπουδαίος, μοναδικός άνθρωπος. Ένας άνθρωπος, τον οποίο όσο καλά και να γνώρισα, δεν μπόρεσα ποτέ να απομυθοποιήσω γιατί πάντα αποδεικνυόταν ανώτερος από τον μύθο του. Ήταν ένας άγγελος που σκόρπιζε το φως του – αυτό της καλοσύνης και της αγάπης – σε όλον τον κόσμο. Ήταν ένας σοφός Δάσκαλος που «δίδασκε», με τη δική του φωνή, τη ζωή τη διαφορετική, έτσι όπως αξίζει σε όλους τους ανθρώπους. Ήταν κι αυτός ένα παιδί, που δεν έπαψε ποτέ να παίζει κυνηγητό με τ’ όνειρό του για «ομορφιά, για κάτι άλλο επιτέλους σ’ αυτόν τον κόσμο», όπως συχνά έλεγε. Δεν θα μπορούσα να εμπνέομαι από έναν συγγραφέα μόνο και μόνο από το συγγραφικό του έργο. Θέλω να τον θαυμάζω και ως προσωπικότητα. Δεν μπορώ να απομονώσω το ένα από το άλλο.
- Σας αρέσει περισσότερο να καταγράφετε με την πένα σας τις σκηνές της πραγματικότητας ή να πετάτε μακριά με τα φτερά της φαντασίας;
Η αλήθεια είναι ότι η πραγματικότητα με συγκλονίζει και με συνεπαίρνει. Η κοινωνική αδικία, οι παράλογες ανισότητες, η σύνθλιψη της ανθρώπινης ζωής από τις κάθε λογής εξουσίες, είναι θέματα που δεν θα μπορούσαν να με αφήσουν αδιάφορη. Η εικόνα της σύγχρονης πραγματικότητας είναι ζοφερή και εφιαλτική για πολλούς συνανθρώπους μας. Πολύ συχνά βλέπουμε ότι προλαβαίνει και ξεπερνάει και την πιο τρελή φαντασία. Πείνα και σιτοδεία, φτώχεια, πόλεμοι, κλιματική αλλαγή απειλούν την καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Η συρρίκνωση των ατομικών ελευθεριών, η καταπάτηση των θεμελιωδών ανθρώπινων δικαιωμάτων, η στέρηση της ζωτικής ανάγκης των ανθρώπων να ζουν ελεύθεροι και να απολαμβάνουν μία αξιοπρεπή ζωή, είναι κάποια μόνο από τα ζητήματα που με αγγίζουν. Πάντα θυμάμαι τα λόγια του μεγάλου μας συγγραφέα Νίκου Καζαντζάκη: «Εσύ έχεις μόνο την ευθύνη» και το άλλο υπέροχο «Φτάσε μέχρι εκεί που δεν μπορείς να φτάσεις». Ο καθένας μας έχει μερίδιο ευθύνης μπροστά σε ό,τι τραγικό συμβαίνει στον κόσμο μας. Γι’ αυτό και φοβάμαι τόσο πολύ την παραίτηση, τη συνήθεια και την αδιαφορία.
Και η λογοτεχνία εδώ έχει ένα παίξει έναν πολύ σπουδαίο ρόλο. Ας είναι, λοιπόν, η σπίθα που θα γίνει αργά αργά φλόγα και θα ξεσηκώσει τους ανθρώπους που αρνούνται τη ζωή της κατευθυνόμενης μηχανής.
- Το καλοκαίρι του 2021 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις 24 γράμματα η συλλογή διηγημάτων σας «Κόκκινο σε βαθύ γαλάζιο». Τι σας γοητεύει στη μικρή φόρμα του διηγήματος;
Η μικρή φόρμα είναι, συνήθως, η δειλή εμφάνιση του πρωτοεμφανιζόμενου δημιουργού, που δοκιμάζει τις δυνάμεις του, με το δεδομένο ότι η μεγάλη φόρμα απαιτεί μία άλλη πολυπλοκότητα. Παρ’ όλα αυτά, το ταπεινό διήγημα είναι και αυτό μία πρόκληση γιατί και αυτό έχει τις δυσκολίες και τις απαιτήσεις του, όπως, πυκνότητα, ευστοχία, ικανότητα να πετύχεις τον στόχο αποφεύγοντας τα περιττά και τις φλυαρίες καθώς και μεγάλη προσοχή στις γλωσσικές λεπτομέρειες. Το διήγημα κρατάει την ουσία και πετάει το περιττό. Η μικρή φόρμα δίνει ένταση και κορύφωση σε πολύ μικρή έκταση και εστιάζει στο απολύτως ουσιαστικό, διαβάζεται γρήγορα και απνευστί. Επίσης, δίνει πιο έντονα στον αναγνώστη τη δυνατότητα να λάβει ενεργό μέρος στη δράση της ιστορίας, στοιχείο που ενισχύει την απόλαυση της ανάγνωσης. Η αλήθεια είναι ότι είμαι κι εγώ ένας άνθρωπος που δεν του αρέσουν τα πολλά λόγια και οι φλυαρίες. Ακόμη, είναι το πρώτο αντανακλαστικό πνευματικής δημιουργίας στην επικαιρότητα πχ. πόλεμος, πανδημία. Και, βέβαια, η μικρή φόρμα παραμένει πάντα μία σπουδαία άσκηση γραφής.
-Ποια περίοδο γράφτηκε το έργο σας;
Το «Κόκκινο σε βαθύ γαλάζιο» γράφτηκε μεταξύ 2017 και 2020. Το πρώτο μου διήγημα που δημοσιεύθηκε ήταν το «Θα με βρεις μπροστά σου». Το τεράστιο κύμα προσφύγων, οι απελπισμένοι άνθρωποι, που εγκαταλείπουν με τη βία την πατρίδα τους και το σπίτι τους, που χάνουν τους αγαπημένους τους και βλέπουν να ανατρέπεται τόσο βίαια η ζωή τους, ήταν η αρχή. Από τότε συνεχίζω ασταμάτητα το συναρπαστικό ταξίδι της γραφής.
- Γιατί επιλέξατε αυτό τον τίτλο;
Το ομότιτλο διήγημα είναι αφιερωμένο στα παιδιά που έχασαν τη ζωή τους το 2018, στην πυρκαγιά, στο Μάτι. Είναι οι φλόγες που έπνιξαν και βύθισαν τα όνειρά τους, που έκαψαν και έκοψαν βίαια το νήμα της ζωής τους. Και αυτοί που έμειναν πίσω, έπρεπε να διαχειριστούν τη διαταραχή του φυσιολογικού κύκλου της ζωής και να ζήσουν μία παρά φύσει ζωή.
- Πείτε μας δυο πράγματα για τους ήρωές σας.
Τα κείμενά μου είναι η φωνή που ακούω διαρκώς μέσα μου. Ήρωές μου είναι οι μοναχικές φιγούρες του μελαγχολικού τοπίου που ζούμε. Αυτοί που αρνούνται να απομυζά τη ζωή τους η τυπολατρία και η ρουτίνα. Αυτοί που κάνουν την επανάσταση ενάντια στο σαράκι που στερεί την ομορφιά της ζωής. Οι νέοι που θέλουν να ρουφήξουν τη ζωή και δεν τους αφήνουν∙ τα παιδιά που έρχονται να ζήσουν σ’ έναν απάνθρωπο και βίαιο κόσμο∙ οι διαφορετικοί, οι μόνοι και μοναχικοί, οι αδύναμοι αλλά και τόσο σπουδαίοι αυτού του κόσμου. Αυτοί που αρνούνται να είναι η ζωή τους ένας κατάλογος ψυχρής διεκπεραίωσης.
Με τη γραφή μου θέλω να υπερασπιστώ την καθημερινότητα αυτών των ανθρώπων, που προκαλούν τα φαινομενικά ασήμαντα και τα μετατρέπουν σε σημαντικά.
- Είναι αμιγώς φανταστικοί οι ήρωες ή έχουν στοιχεία από άτομα υπαρκτά;
Είναι φανταστικοί αλλά, σίγουρα, έχουν και στοιχεία από άτομα που έχω συναντήσει στη ζωή μου. Εκτός από αυτό, ο καθένας έχει κάτι από εμένα κι εγώ κάτι δικό τους.
- Στη διεκδίκηση της ευτυχίας, το παλεύουν ή παραιτούνται;
Οι ήρωές μου ανακαλύπτουν αλήθειες που τους συνταράζουν, που ανατρέπουν τη βεβαιότητα και τη σιγουριά που αισθάνονται. Νομίζουν ότι μπορούν να έχουν το έλεγχο της ζωής τους αλλά διαψεύδονται. Μερικοί βρίσκουν τη δύναμη και επαναστατούν, διεκδικώντας την ευτυχία αλλά και πληρώνοντας το τίμημα. Κάποιοι όμως είναι πιο αδύναμοι και λιγότερο τολμηροί. Αυτούς δεν τους αφήνουμε μόνους∙ μας απλώνουν το χέρι ζητώντας ένα βλέμμα τρυφερότητας και κατανόησης.
- Μπορείτε να μας παρουσιάσετε ένα απόσπασμα από το βιβλίο σας;
«… Γι’ αυτόν όμως, τα πράγματα ήταν εντελώς διαφορετικά. Δεν μπορούσε να παραδεχτεί με κανέναν τρόπο ότι αυτός ο «μπόγος» που έβγαλαν από τη θάλασσα και άδειασαν μπροστά στα πόδια του, ήταν πριν από τρεις ημέρες το κορίτσι του. Το κορίτσι του, που είχε όλη τη ζωή μπροστά του. Που ονειρευόταν σπουδές και ταξίδια. Και μία άλλη πραγματικότητα, που εκείνο θα έχτιζε για όλα τα παιδιά του κόσμου.
Από εκείνη την ημέρα ο χρόνος έπαψε να κυλά. Αδύναμος να συμφιλιωθεί με την πύρινη λαίλαπα της ψυχής του, αρνήθηκε κάθε επαφή με την καθημερινότητα. Αμίλητος, αρνιόταν να επικοινωνήσει ακόμα και για τα απολύτως απαραίτητα. Η Μυρσίνη, για πρώτη φορά, ήταν εκείνη που του έκανε την έκπληξη. Του έλιωσε τη ζωή, τις αναμνήσεις και τα συναισθήματα. … Εκείνος θα έμενε πιστός για πάντα στη μνήμη της Μυρσίνης. Ήθελε να κρατήσει για πάντα τα οδυνηρά του συναισθήματα. Δεν θα δεχόταν ποτέ να ξεχάσει τη μυρωδιά του «Blue Sea» που μοσχοβολούσε το σπίτι και να ζήσει την κίβδηλη και παρά φύσει ζωή που του είχε επιβληθεί. Δεν θα δεχόταν ποτέ να ενσωματώσει αυτήν την απώλεια. Το βίαιο και δύσκολο ταξίδι της ζωής του θα ήταν μοναχικό. … Ατελείωτες ώρες στο βαθύ γαλάζιο της θάλασσας, μάταια προσπαθούσε να βρει απαντήσεις στα γιατί που τον βασάνιζαν και τον έπνιγαν. Η θάλασσα· μόνον αυτή μπορούσε να αφουγκραστεί την ψυχή του. Η θάλασσα· γιατί μόνον εκεί ήταν η αλήθεια του».
- Τι άλλο να περιμένουμε από σας στη συνέχεια; Υπάρχει στα σκαριά κάποιο καινούργιο έργο;
Αυτόν τον καιρό τελειώνω το εφηβικό ημερολόγιο του πατέρα μου. Πρόκειται για ένα αυθεντικό, σπουδαίο κείμενο, που γράφτηκε με την ευαισθησία ενός παιδιού 16 ετών κατά τη διάρκεια του Πολέμου και της Κατοχής. Είναι εμπλουτισμένο με φωτογραφικό υλικό, αλληλογραφία με τα αγαπημένα του πρόσωπα και φυσικά, αποσπάσματα από πηγές της εποχής. Συγχρόνως, ετοιμάζω και μία δεύτερη συλλογή διηγημάτων, πολύ μικρών σε έκταση – μέχρι 900 λέξεις. Ελπίζω να έχω τη δύναμη και να τα καταφέρω.
Σας ευχαριστώ για τη συνομιλία αυτή!
Κι εγώ σας ευχαριστώ για τη θερμή φιλοξενία.
Βρείτε το βιβλίο της Φανής Ματσινοπούλου "Κόκκινο σε βαθύ γαλάζιο" στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://24grammata.com/
