Τον Οκτώβριο του 2022 κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Μελάνι η ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου "Ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος". Η λογοτέχνιδα Νάνσυ Δανέλη θα μας μιλήσει για το βιβλίο αυτό!
"Ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος"- ΚΟΥΛΑ ΑΔΑΛΟΓΛΟΥ
Εκδόσεις Μελάνι, Οκτώβριος 2022
γράφει η Νάνσυ Δανέλη
Διαβάζω μιαν ακόμα φορά την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου. Είναι κάποια βιβλία που δεν γίνεται να τα διαβάσεις μια μόνο φορά. Μένουν δίπλα σου και σε καλούν κάθε τόσο να διεισδύσεις στον κόσμο τους. Να περιπλανηθείς, ν΄ανακαλύψεις κάθε κρυφή γωνιά τους. Όπως το ‘’ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος’’ της Κούλας Αδαλόγλου.
Είναι από-κρημνος. Δύσβατος, κακοτράχαλος, έχει γκρεμούς.
Ο τίτλος υποδηλώνει μια διαπίστωση, πως είναι απόκρημνος ο δρόμος, αφήνει όμως μετέωρο ένα ερώτημα: ποιας επιστροφής, πού;
Εμμέσως πλην σαφώς μας καθοδηγεί ο τίτλος της πρώτης ενότητας: Η ΑΜΦΙΘΥΜΗ ΠΟΛΥΣΗΜΙΑ ΤΗΣ ΙΘΑΚΗΣ. Για την επιστροφή στην Ιθάκη θα μιλήσει η ποιήτρια. Την Ιθάκη της Οδύσσειας; Τι σημαίνει η Ιθάκη στην Οδύσσεια; Ή μήπως κάποια άλλη Ιθάκη, σημερινή ίσως; Ποια η διαφορά τους; Υπάρχει διαφορά; Πλήθος τα ερωτήματα και η Ιθάκη μπορεί να σημαίνει πολλά [πολυσημία είναι η δυνατότητα των σημαινόντων να αντιστοιχούν σε πολλαπλά σημαινόμενα], κατά το λεξικό. Πολυσημία που φέρει αμφί-θυμη συναισθηματική κατάσταση, διπλή των αντιθέτων, δηλώνει, χωρίς όμως να αποκαλύπτει ποιών αντιθέτων, λύπης και χαράς, θυμού και γαλήνης, πόνου και λύτρωσης; Κάτι απ΄όλ΄αυτά ή μήπως κι όλα αυτά μαζί; Πάντως, πολύσημη η Ιθάκη κι ίσως για τον κάθε Οδυσσέα αλλιώτικη. Κι όχι μόνο για τον Οδυσσέα, μα και για τον Τηλέμαχο ‘’στα πέλαγα που βρίσκεται, στις ξενιτιές που τρέχει’’, [Οδύσσεια, μετάφραση Ζήσιμος Σίδερης], και για την Πηνελόπη, με την οποία αρχίζει την ποιητική της αφήγηση. Και την αρχίζει από το τέλος, σ΄αυτή την οδύσσεια, η επιστροφή έχει ήδη συντελεστεί. Μια επιστροφή όπου η Πηνελόπη, μετά από χρόνια μοναξιάς και αναμονής, καλείται τώρα να συνηθίσει να κοιμάται πάλι μαζί του, με τους ‘’εφιάλτες’’ του, με τα μουγκανητά του, ‘’με αφρούς στο στόμα’’, να γιατρέψει τις πληγές του με ‘’το λευκό νυχτικό της’’, με ‘’τη μυρωδιά του απαλού γυμνού κορμιού της’’. Πόση ομορφιά σ΄αυτή την πρώτη στροφή και πόση αλήθεια. Η γυναίκα με την αγάπη της θεραπεύει τον άνδρα, η ψυχή με τη θαλπωρή της αποδέχεται την προσωπικότητα.
Η επιστροφή έχει ήδη συντελεστεί, όμως τίποτα δεν είναι ίδιο πια. Ο Οδυσσέας στη δεύτερη στροφή την ‘’έπαιρνε αγκαλιά και σμίγανε’’, η Πηνελόπη όμως ‘’κλαίει στον ύπνο της’’ και το πρωί τρέχει στον καθρέφτη να δει ‘’εκείνο το σημάδι του χρόνου που άνοιγε κόκκινο στο αριστερό της στήθος’.
Απ΄τις δυο πρώτες στροφές φαίνονται οι γκρεμοί μετά την επιστροφή. Και σαν να μην ήταν αυτοί αρκετοί, την Πηνελόπη
‘’την παιδεύει πάντα κάποια απομάκρυνση, ένας άλλος νόστος’’, ίσως του Τηλέμαχου ‘’στα πέλαγα που βρίσκεται, στις ξενιτιές που τρέχει’’…. Ο Οδυσσέας ‘’βέβαια ξέρει πόσο ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος’’…
Είναι απόκρημνος, απ΄ όπου κι αν επιστρέφει κανείς. Απ΄ τον πόλεμο, απ΄ τον ξένο τόπο, όπου πήγε να συναντήσει τον ξενιτεμένο, κουβαλάει εντός του τα τραύματα, ‘’σαν λαστιχένιο μπαλάκι εκσφενδονίζεται’’, ‘’βαραίνει πάνω του ο ξεχειλωμένος νόστος’’. Και μαζί με το τραύμα του αποχωρισμού οι αναγκαίες γάζες της ψευδαίσθησης. Μα ‘’πόσο ν΄ακυρωθούν οι συντεταγμένες’’; Μπορεί ‘’σαν μια ψευδαίσθηση’’ ν΄ακυρωθεί ο χάρτης, η απόσταση; Όσο και να πετάς πετρούλες στη θάλασσα, για να φτιάξεις γέφυρα, ‘’η θάλασσα δεν νιώθει’’. Πόση αλήθεια, πόση νοστ-αλγία, πόση συγκίνηση, αυτός ο στίχος!
Και η ζωή συνεχίζεται με ήσυχα απογεύματα, με τις ‘’παλιές φωτογραφίες’’ να αναδίνουν ‘’οσμή ζωής’’, με αναμνήσεις όμορφων καλοκαιριών, τότε που η Πηνελόπη ό,τι θέλανε γινόταν, για να χαίρονται οι αγαπημένοι της.’ ’Ύστερα δυσκόλεψαν τα πράγματα’’. Όταν ο Τηλέμαχος έκοψε τον ομφάλιο λώρο, όταν η Πηνελόπη δεν το αποδέχτηκε. Ποια πατρίδα δέχεται την ξενιτιά; Ποια μάνα, ακόμα κι αν η κοπή του ομφάλιο λώρου σημαίνει τη λύτρωση και των δύο; Βράχος μένει που την τρώει το νερό ‘’αφού ανελέητα πετώ επάνω μου τη θάλασσα’’.
Τελικά, ‘’οι νόστοι γίνονται με πολλούς τρόπους
με αναταράξεις και σκαμπανευάσματα’’,
πολλοί οι νόστοι και πολλοί οι τρόποι τους κι ‘’όλοι γίναμε Οδυσσείς’’, και ‘’η Ιθάκη, λέξη σε αμφίθυμη πολυσημία’’, άλλο σημαίνει για τον κάθε Οδυσσέα που ‘’λάμνει σε μια πηχτή αβεβαιότητα’’, σημείο των καιρών. Η Πηνελόπη, μιας και ως Οδυσσέας κι εκείνη επιστρέφει, ‘’προς το παρόν’’ ζητάει, ξέροντας πια πως ο δρόμος και της δικής της επιστροφής είναι από-κρημνος, να ‘’λειανθεί το χείλος του γκρεμού’’, ‘’να μην επικρέμαται η πτώση της’’.
Η δεύτερη ενότητα έχει ‘’παλινδρομήσεις, τρόπον τινά’’- παραπέμποντάς μας σε παλαιότερη ποιητική της συλλογή με τίτλο ‘’Οδυσσέας τρόπον τινά’’. Παλινδρομήσεις με όνειρα, όπου συναντιέται με ‘’μορφές ακαθόριστες’’ κι αναρωτιέται αν ‘’η προσέγγιση θα είναι άφιξη ή αναχώρηση’’, με την αλήθεια και την παραμυθία της ποίησης, ‘’το ποίημα, ζεστό και κόκκινο στάζει στα χέρια μου’’ , με την αναμόχλευση της μνήμης, με αναμνήσεις που πονούν κι ‘’ας αποφανθούν οι θεράποντες ποια και ποια κομμάτια έχω χάσει πάλι’’, μα και με πτήσεις εσωτερικές ‘’προτιμώ να πετώ μέσα μου’’, μ΄αυτά τα μέσα φτερά που μπορούν να σώζουν εκεί, στο χείλος του γκρεμού, όταν χάνεται ανάμεσα ‘’σε μιαν Ιθάκη και στη μεγάλη νήσο της Εσπερίας. Κι όταν ‘’βγάζει έξω την καρδιά της…γεμάτη ουλές και φυσαλίδες’’, όταν και στον ξένο τόπο είναι ‘’άστεγη’’ κι ‘’απόκληρη…με τους απόκληρους της Φάλκον’’, όταν γίνεται ‘’μια πορσελάνινη τσαγιέρα’’, εύθραυστη, ‘’με μια ραγισματιά’’. Και καθώς ‘’βγάζει έξω τον φόβο της’’, διακρίνει την κουκουβάγια ‘’να αποστρέφει τα μάτια της περιφρονητικά’’, σαν να της θυμίζει το σύμβολο της σοφίας πως ο φόβος αξίζει την περιφρόνησή μας, όμως είναι ανθρώπινος και ξέρουμε πως υπάρχει μαζί με τη μοναξιά και με το νόστο και με κάθε τι που πονάει, γι΄ αυτό και ‘’ουρλιαχτό σκύλου στο βάθος’’. Μα αν καταφέρεις να βγάλεις ‘’βόλτα το φόβο σου’’, είναι κάτι, μια σταγόνα λυτρωτική. ‘’Έστω, κοτσύφι. Κι ίσως ν΄ αντέξω αυτή την πετρωμένη άνοιξη.’’ Την άνοιξη που πέτρωσε απ΄ την ξενιτιά και από την πανδημία ‘’να μην ασφυκτιώ στην έγκλειστη αντισηψία’’,
Κάποτε, μετά από τόσες παλινδρομήσεις η Πηνελόπη, αφού κάνει μια ακόμα απόπειρα διαφυγής στο τελευταίο ποίημα της συλλογής ‘’ΔΙΑΦΥΓΗ-ΜΙΑ ΑΠΟΠΕΙΡΑ’’, με μια βάρκα, όπου ‘’μπήκε κι ανοίχτηκε, πέρα απ΄ το μάτι’’
‘’εκείνος, ο Οδυσσέας, ‘’στο σπίτι ανησύχησε’’, αλλά η ποιήτρια σε πρώτο πρόσωπο μας λέει ‘’τη βρήκα’’, δεν είναι ο Οδυσσέας που την βρήκε, εκείνος είναι στο σπίτι, είναι η ίδια η Πηνελόπη που βρίσκει τον εαυτό της, την ‘’οδηγεί στο γιαλό’’, ‘’τη συνοδεύει ως την είσοδο’’. Την είσοδο στον μέσα τόπο. Και είναι η Πηνελόπη που λέει στον εαυτό της, ‘’δεν γυρεύω πλέον τη φυγή
είναι καιρός να αναμετρηθώ με το δικό μου βάθος.’’,
κλείνοντας με θαυμάσιο τρόπο την εξαίσια ποιητική της συλλογή! Μες την πολυσημία της Ιθάκης, ο Οδυσσέας, η Πηνελόπη, ο Τηλέμαχος, ‘’όλοι Οδυσσείς’’, κάποτε έρχεται η στιγμή που αποφασίζουμε ν΄αναμετρηθούμε με το δικό μας βάθος κι ας ξέρουμε πια πόσο ‘’ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος’’.
Κλείνοντας, νιώθω την ανάγκη να πω πως ό,τι έγραψα, το έγραψα ως αναγνώστρια, επειδή με άγγιξε βαθιά και με συγκίνησε η ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου. Για την αλήθεια της, για την ομορφιά της, με υπέροχες εικόνες και μεταφορές, για τον πόνο του νόστου, που όμως δεν γίνεται μελό, για την τρυφερότητα, την ευαισθησία μα και την κρυμμένη σοφία που χωρίς κανένα διδακτισμό μπορεί κανείς ν΄ανακαλύψει κάτω από τις εξαίσιες λέξεις της.
Βρείτε την ποιητική συλλογή της Κούλας Αδαλόγλου "Ο δρόμος της επιστροφής είναι απόκρημνος" στον παρακάτω σύνδεσμο:
https://melanibooks.com
